Zanikowe zapalenie oskrzeli atrophic bronchitis  to przewlekła choroba układu oddechowego, charakteryzująca się strukturalnymi zmianami nabłonka i ścieńczeniem błony śluzowej oskrzeli. W obrazie klinicznym dominują objawy takie jak suchy kaszel (przewlekły, nawracający lub stały), dyskomfort i ból przy głębokim oddychaniu, duszność oraz epizody krwioplucia.

Choroba ta prowadzi do dystroficzno-sklerotycznych zmian błony śluzowej oskrzeli. Przewlekłe zapalenie oskrzeli stanowi znaczną część chorób układu oddechowego, obejmując 60-65% przypadków nieswoistych schorzeń płuc (CNLD). Wyróżnia się kilka postaci przewlekłego zapalenia oskrzeli, takich jak: nieżytowe, ropne, przerostowe, zanikowe, krwotoczne oraz włóknikowo-wrzodziejące. Zanikowe zapalenie oskrzeli, szczególnie w krajach uprzemysłowionych, stało się istotnym problemem zdrowotnym ze względu na zanieczyszczenie powietrza i inne czynniki środowiskowe. Mimo to, etiopatogeneza, objawy i leczenie tego schorzenia są nadal słabo zbadane.

Zanikowe zapalenie oskrzeli przyczyny

Zmiany strukturalne w błonie śluzowej oskrzeli są zazwyczaj wywoływane przez czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza, dym tytoniowy, ekspozycja zawodowa na pyły, gazy i chemikalia. Do przyczyn wewnętrznych zalicza się dziedziczne predyspozycje oraz zaburzenia hormonalne. Endogenne mechanizmy tłumaczą również, dlaczego zanikowe zapalenie oskrzeli często współistnieje z zanikowymi chorobami błon śluzowych jamy ustnej i układu pokarmowego, jak np. zanikowe zapalenie dziąseł czy zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka.

Przewlekłe choroby zapalne, takie jak nieobturacyjne i obturacyjne zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, przewlekłe zapalenie płuc oraz powtarzające się infekcje wirusowe dróg oddechowych, mogą prowadzić do zanikowych zmian w oskrzelach. Około jedna trzecia pacjentów wykazuje nadwrażliwość na kurz, pyłki oraz inne alergeny wziewne.

Patogeneza: W zależności od mechanizmów prowadzących do zmian sklerotycznych w błonie śluzowej oskrzeli wyróżnia się pierwotną dystroficzną oraz pierwotną zapalną postać choroby. Pierwotna postać dystroficzna rozwija się bez wcześniejszych chorób płuc, głównie na skutek zaburzeń regeneracji i funkcji błony śluzowej. Prowadzi to do degeneracji komórek nabłonka i ich niezdolności do pełnienia prawidłowych funkcji. Pierwotna postać zapalna rozwija się u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), gdzie zmiany strukturalne w oskrzelach postępują od nieżytu, przez zmiany sklerotyczne, aż po całkowitą restrukturyzację ściany oskrzeli.

W przebiegu zanikowego zapalenia oskrzeli obserwuje się przerzedzenie nabłonka, zmniejszenie liczby komórek kubkowych, przekształcenie nabłonka walcowatego w płaski oraz zastąpienie gruczołów oskrzelowych tkanką włóknistą. Dochodzi do zmniejszenia liczby naczyń krwionośnych i stwardnienia warstwy mięśniowej oskrzeli. W pierwotnej postaci zapalnej występuje naciek komórek zapalnych. W zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się ogniska metaplazji i dysplazji płaskonabłonkowej, co zwiększa ryzyko rozwoju raka płuc.

Zanikowe zapalenie oskrzeli objawy

Pacjenci z pierwotną dystroficzną postacią zanikowego zapalenia oskrzeli często zauważają związek pomiędzy pojawieniem się objawów a infekcjami wirusowymi, stresem emocjonalnym, narażeniem na zanieczyszczenia przemysłowe lub ponownym rozpoczęciem palenia. Najbardziej typowym objawem jest suchy, drażniący kaszel, który może utrzymywać się przez długi czas i mieć charakter nawracający lub przewlekły. Kaszel może nasilać się podczas rozmowy, wdychania zimnego powietrza, jedzenia czy stresu emocjonalnego, co wskazuje na zwiększoną wrażliwość błony śluzowej oskrzeli na działanie niespecyficznych czynników. Niektórzy pacjenci zgłaszają także dyskomfort lub ból w klatce piersiowej podczas głębokiego oddechu oraz sporadyczne epizody krwioplucia.

W pierwotnej zapalnej formie zanikowego zapalenia oskrzeli objawy nasilają się w okresie zaostrzeń choroby oskrzelowo-płucnej. W ostrej fazie występuje gorączka, mokry kaszel i duszność. Poza okresami zaostrzeń objawy mogą być nieobecne, chociaż u niektórych osób utrzymuje się lekki poranny kaszel. Choroba ma charakter postępujący i często prowadzi do rozwoju przewlekłej niewydolności oddechowej, rozedmy płuc oraz nadciśnienia płucnego.

Zanikowe zapalenie oskrzeli rozpoznanie

Standardowe badania diagnostyczne, takie jak badanie fizykalne, radiologiczne oraz laboratoryjne, powinny być uzupełnione o bronchoskopię i badanie biopsji oskrzeli. Obraz kliniczny jest niespecyficzny: osłuchowo można zaobserwować zarówno prawidłowe szmery pęcherzykowe, jak i suche bądź wilgotne rzężenia. W przypadku rozedmy płuc, opukiwanie może ujawnić tzw. bębenkowy dźwięk. Rentgen klatki piersiowej zazwyczaj nie pokazuje istotnych zmian, choć w niektórych przypadkach można zaobserwować deformację oskrzeli i rozlane zmiany rozedmowe. Spirometria pozwala określić zaburzenia wentylacji, które mogą mieć charakter restrykcyjny, obturacyjny lub mieszany.

Ostateczne potwierdzenie rozpoznania zanikowego zapalenia oskrzeli możliwe jest po wykonaniu bronchoskopii z biopsją. Endoskopowo widać ścieńczenie i bladość błony śluzowej oskrzeli, delikatne fałdy, zwiększoną sieć naczyniową, łatwość krwawienia oraz zmiany w strukturze gruczołów oskrzelowych. Badanie histologiczne wykazuje dystrofię nabłonka, spłaszczenie warstwy nabłonkowej i metaplazję płaskonabłonkową. Analiza płynu oskrzelowo-pęcherzykowego pokazuje zmniejszoną ilość neutrofili i makrofagów oraz niską aktywność prozapalną i antyoksydacyjną.

Zanikowe zapalenie oskrzeli leczenie 

Leczenie pierwotnej dystroficznej formy zanikowego zapalenia oskrzeli rozpoczyna się od identyfikacji i wyeliminowania czynników ryzyka, takich jak kontakt z substancjami szkodliwymi, alergeny, czy zaburzenia hormonalne. Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie multiwitamin, leków rozszerzających oskrzela, leków przeciwhistaminowych oraz środków poprawiających właściwości krwi. W przypadku zapalnej formy zanikowego zapalenia oskrzeli w okresach zaostrzeń stosuje się bronchoskopię sanitarną z podaniem środków antyseptycznych i antybiotyków. Dodatkowo zaleca się inhalacje lecznicze, terapię olejową, speleoterapię oraz zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak laseroterapia, ultrafioletowe promieniowanie, terapia UHF czy ultradźwięki.

Zanikowe zapalenie oskrzeli rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Powikłania nieleczenia zanikowego zapalenia oskrzeli

Nieleczenie zanikowego zapalenia oskrzeli może prowadzić do poważnych konsekwencji. Choroba może progresować do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), co znacznie utrudnia oddychanie i obniża jakość życia. Dodatkowo zwiększa się ryzyko infekcji bakteryjnych i wirusowych, które mogą prowadzić do zapalenia płuc. Nieleczone schorzenie obciąża serce i układ krążenia, co może skutkować nadciśnieniem płucnym i niewydolnością serca.

Śmiertelność zanikowego zapalenia oskrzeli

Śmiertelność związana z zanikowym zapaleniem oskrzeli jest trudna do oszacowania, ale nieleczone lub źle kontrolowane schorzenie zwiększa ryzyko poważnych powikłań, które mogą prowadzić do zgonu. Szczególnie narażone są osoby starsze, palacze oraz pacjenci z innymi chorobami układu oddechowego czy krążenia. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie znacząco poprawiają rokowanie.

Zapobieganie zanikowemu zapaleniu oskrzeli

Aby zapobiec rozwojowi zanikowego zapalenia oskrzeli, ważne jest unikanie czynników ryzyka. Rzucenie palenia i unikanie dymu tytoniowego są kluczowe. Należy także minimalizować ekspozycję na zanieczyszczenia powietrza i substancje drażniące, takie jak pyły czy chemikalia. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta oraz szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom wspierają układ oddechowy.

Rokowanie w leczeniu zanikowego zapalenia oskrzeli

Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania choroby i skuteczności podjętego leczenia. Wczesna diagnoza i eliminacja czynników ryzyka, takich jak palenie, mogą zatrzymać progresję choroby. Leczenie farmakologiczne, rehabilitacja oddechowa oraz regularne kontrole lekarskie poprawiają funkcję płuc i jakość życia pacjenta. Przy odpowiednim postępowaniu możliwe jest utrzymanie stabilnego stanu zdrowia.

Występowanie zanikowego zapalenia oskrzeli w Polsce

Zanikowe zapalenie oskrzeli występuje w Polsce rzadko i najczęściej dotyczy osób dorosłych w średnim i starszym wieku. Choroba częściej diagnozowana jest u mężczyzn, co może być związane z wyższym odsetkiem palaczy w tej grupie. Dokładne statystyki są ograniczone, ale przewlekłe choroby układu oddechowego stanowią istotny problem zdrowotny w populacji.

Do jakiego lekarza się udać i gdzie leczyć zanikowe zapalenie oskrzeli

W przypadku podejrzenia zanikowego zapalenia oskrzeli należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który może skierować pacjenta do pulmonologa – specjalisty chorób płuc. Leczenie odbywa się w poradniach pulmonologicznych, a w cięższych przypadkach na oddziałach szpitalnych zajmujących się chorobami układu oddechowego.