Zanikowe zapalenie dziąseł atrophic gingivitis to przewlekła choroba jamy ustnej, która objawia się stopniowym zmniejszaniem objętości dziąseł otaczających zęby. W tej chorobie zwykle brak jest wyraźnych objawów stanu zapalnego, jednak dochodzi do odsłonięcia szyjek zębów i pojawienia się bolesnej wrażliwości na zmiany temperatury.

Zanikowe zapalenie dziąseł stanowi przewlekłą formę choroby, w której na skutek zmian dystroficznych w tkankach nabłonka dochodzi do zmniejszenia objętości dziąseł, zaniku brodawek międzyzębowych oraz odsłonięcia szyjek i korzeni zębów. Objawy stanu zapalnego są w tym przypadku znikome lub niemal nieobecne. Choroba ta najczęściej dotyka mężczyzn po 60. roku życia, rzadziej kobiety. Może również rozwinąć się u dzieci w wyniku niewłaściwego leczenia ortodontycznego lub wad w budowie jamy ustnej.

W stomatologii zanikowe zapalenie dziąseł jest uważane za pierwszy objaw rozwijającej się choroby przyzębia, czyli niezapalnego uszkodzenia tkanek otaczających zęby. Postęp tej choroby grozi rozwojem paradontozy – zapalnej choroby tkanek przyzębia, która prowadzi do osłabienia przyczepu zębowego, rozchwiania zębów, a ostatecznie ich utraty. Dlatego tak ważne jest, aby leczenie rozpocząć jak najwcześniej.

Przyczyny i klasyfikacja zanikowego zapalenia dziąseł

Zanikowe zapalenie dziąseł jest ostatnim stadium przewlekłej choroby dziąseł i często jest wynikiem zaniedbanej higieny jamy ustnej. Do głównych przyczyn tej choroby zalicza się zaburzenia metaboliczne, osłabienie odporności wynikające z różnych schorzeń, takich jak cukrzyca, gruźlica, wrzody żołądka, zapalenie wątroby czy zapalenie żołądka, a także nałogowe palenie tytoniu. Zmiany hormonalne, występujące w okresie dojrzewania, ciąży oraz u osób starszych, mogą również przyczyniać się do rozwoju tej choroby.

Innymi czynnikami mogą być niewłaściwe leczenie ortodontyczne, urazy dziąseł spowodowane wadami protetycznymi, deformacje dziąseł oraz wrodzone wady anatomiczne, takie jak zbyt mocne więzadła dziąsłowe lub nieprawidłowy przyczep wędzidełka.

Wyróżnia się dwie formy zanikowego zapalenia dziąseł:

• Ograniczona – odsłonięcie szyjek i korzeni zębów w okolicy 1-2 zębów, najczęściej siekaczy, kłów lub przedtrzonowców.

• Uogólniona – stopniowy zanik brzegu dziąsła, zanik brodawek dziąsłowych i powstawanie dużych przestrzeni międzyzębowych.

Zanikowe zapalenie dziąseł objawy

Wraz z postępem zanikowego zapalenia dziąseł, błona śluzowa dziąseł często przybiera bladoróżowy odcień. Krwawienie i stan zapalny zazwyczaj są nieobecne lub wyrażone w niewielkim stopniu. Często brzeżna część dziąsła traci objętość, jednak brodawki międzyzębowe zachowują swój kształt, co prowadzi do powstawania zanikowych obszarów w kształcie litery V. Następnie brzeg dziąsła ulega pogrubieniu, a przerośnięta tkanka tworzy wyraźny wyrostek, przez co dziąsło wydaje się grubsze, mimo że w rzeczywistości zanika.

W miarę upływu czasu dochodzi do wyraźnego zmniejszenia objętości tkanki dziąseł. Odsłonięcie szyjek zębów powoduje zwiększoną wrażliwość na zmiany temperatury i inne bodźce. Postęp choroby prowadzi do całkowitego zaniku brodawek dziąsłowych, co skutkuje powstawaniem przestrzeni międzyzębowych, gdzie zatrzymują się resztki pokarmu, sprzyjając namnażaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych, co dodatkowo pogłębia chorobę.

W wyniku stopniowego zaniku tkanki przyzębia brzeżnego dochodzi do odsłonięcia korzeni zębów. W zaawansowanych przypadkach choroba może prowadzić do znacznej utraty tkanki dziąseł, co grozi rozwinięciem zapalenia przyzębia i utratą zdrowych zębów.

Zanikowe zapalenie dziąseł rozpoznanie

Rozpoznanie choroby dokonuje stomatolog lub periodontolog, opierając się na wywiadzie i ocenie stanu jamy ustnej podczas badania wizualnego oraz instrumentalnego. W trakcie badania lekarz ocenia stan zębów, brodawek międzyzębowych, brzegów dziąseł, ewentualne nieprawidłowości w obrębie dziąseł, a także charakterystykę zgryzu, ilość osadu na zębach oraz stan protez, jeśli są używane. Badanie sondą może ujawnić krwawienie, integralność stawów przyzębnych, brak kieszonek dziąsłowych oraz stopień ruchomości zębów. Na podstawie tych danych sporządzany jest periodontogram.

Dla oceny stanu tkanki kostnej wykonuje się zdjęcie rentgenowskie zęba. W celu dokładniejszej diagnostyki stosuje się dodatkowe testy, wskaźniki oraz próbki, a także posiew z jamy ustnej w kierunku mikroflory. Badania te pozwalają wykluczyć inne choroby o podobnych objawach, takie jak zapalenie przyzębia. Zanikowe zapalenie dziąseł dotyczy jedynie tkanki miękkiej dziąseł, podczas gdy struktury kostne i więzadła pozostają nienaruszone.

Aby prawidłowo dobrać leczenie, niezbędne jest ustalenie przyczyn, które wywołały chorobę. W przypadku chorób współistniejących diagnoza może wymagać konsultacji z innymi specjalistami, takimi jak endokrynolog, fizjatra czy gastroenterolog.

Zanikowe zapalenie dziąseł leczenie

W leczeniu tej choroby kluczowe jest indywidualne i kompleksowe podejście. Jeśli zanik dziąseł jest wynikiem ogólnoustrojowej choroby somatycznej, konieczne jest leczenie przyczynowe oraz podjęcie działań wzmacniających odporność. Należy także wyeliminować wszelkie czynniki podrażniające tkankę przyzębia, przeprowadzić profesjonalną higienę jamy ustnej oraz zastosować terapię poprawiającą odżywienie dziąseł. W razie potrzeby dokonuje się korekty aparatów ortodontycznych i protez zębowych.

W przypadku infekcji stosuje się leki przeciwbakteryjne. Do miejscowego leczenia dziąseł używa się nadtlenku wodoru lub innych środków antyseptycznych. Korzystne mogą być płukanki z wyciągów roślinnych, takich jak tatarak, dziurawiec, rumianek czy kora dębu, jednak ich stosowanie należy skonsultować z lekarzem. Samoleczenie jest niewskazane – leczenie tak poważnej choroby musi być prowadzone pod nadzorem specjalisty.

Kompleksowa terapia zanikowego zapalenia dziąseł obejmuje także leczenie szyjek zębów fluorem, masaż wibracyjny dziąseł, auto- i hydromasaż oraz zabiegi periodontologiczne z użyciem olejku z rokitnika lub dzikiej róży. Zaleca się przyjmowanie suplementów witaminowo-mineralnych, zawierających witaminy A, B, C, E i P. W leczeniu często wykorzystuje się różne formy fizjoterapii: elektroforezę, darsonwalizację, ultradźwięki lub fototerapię.

W zaawansowanych przypadkach, lekarz może zalecić zabieg chirurgiczny – plastykę dziąseł, polegającą na odbudowie zanikłych obszarów dziąseł za pomocą płatów przylegającej zdrowej tkanki.

Zanikowe zapalenie dziąseł rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Nieleczenie zanikowego zapalenia dziąseł może prowadzić do poważnych powikłań w jamie ustnej. Odsłonięte korzenie zębów są bardziej podatne na próchnicę i nadwrażliwość. Postępujący zanik dziąseł może skutkować utratą podparcia dla zębów, co prowadzi do ich chwiejności, a w konsekwencji nawet do utraty zębów. Ponadto przewlekłe stany zapalne w jamie ustnej mogą wpływać negatywnie na ogólny stan zdrowia, zwiększając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych czy cukrzycy. Dlatego ważne jest wczesne podjęcie leczenia i regularne kontrolowanie stanu dziąseł.

Zanikowe zapalenie dziąseł samo w sobie nie jest bezpośrednio śmiertelną chorobą. Jednakże przewlekłe stany zapalne w jamie ustnej mogą mieć wpływ na ogólny stan zdrowia organizmu. Badania wskazują na związek między chorobami przyzębia a zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Dlatego zaniedbanie leczenia chorób dziąseł może pośrednio przyczynić się do poważnych problemów zdrowotnych. Regularne wizyty u stomatologa i właściwa higiena jamy ustnej są kluczowe dla zapobiegania takim powikłaniom.

Zapobieganie zanikowemu zapaleniu dziąseł polega przede wszystkim na utrzymaniu prawidłowej higieny jamy ustnej. Należy regularnie szczotkować zęby miękką szczoteczką, używać nici dentystycznej oraz płukanek antybakteryjnych. Ważne są także regularne wizyty kontrolne u stomatologa w celu profesjonalnego oczyszczenia zębów i monitorowania stanu dziąseł. Unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu czy niewłaściwa dieta uboga w witaminy i minerały, również przyczynia się do zmniejszenia ryzyka rozwoju choroby. Edukacja na temat właściwej higieny jamy ustnej od najmłodszych lat jest kluczowa w profilaktyce.

Rokowanie w leczeniu zanikowego zapalenia dziąseł zależy od stopnia zaawansowania choroby i szybkości podjęcia interwencji. We wczesnych stadiach choroby, poprzez profesjonalne leczenie stomatologiczne i poprawę higieny jamy ustnej, można zahamować postęp choroby i poprawić stan dziąseł. W przypadkach zaawansowanych może być konieczne zastosowanie specjalistycznych zabiegów periodontologicznych, takich jak skaling poddziąsłowy czy zabiegi regeneracyjne tkanek. Regularne wizyty kontrolne i współpraca pacjenta z lekarzem są kluczowe dla utrzymania pozytywnych efektów leczenia i zapobiegania nawrotom choroby.

Zanikowe zapalenie dziąseł jest chorobą występującą również w Polsce, dotykającą głównie osoby dorosłe, zwłaszcza w starszym wieku. Choroba może występować zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, choć niektóre dane sugerują nieco wyższą częstość u mężczyzn. Dokładne statystyki dotyczące występowania w Polsce są ograniczone, ale problem ten stanowi istotne wyzwanie dla zdrowia publicznego ze względu na jego wpływ na jakość życia pacjentów i potencjalne powikłania ogólnoustrojowe.

W przypadku objawów zanikowego zapalenia dziąseł należy udać się do lekarza stomatologa, najlepiej specjalizującego się w periodontologii. Periodontolog zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób przyzębia, w tym dziąseł i struktur podtrzymujących zęby. Oddziały stomatologiczne w szpitalach oraz specjalistyczne kliniki stomatologiczne oferują leczenie tego typu schorzeń. Wczesna interwencja i profesjonalna opieka medyczna są kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom.