Wysiękowe zapalenie opłucnej exudative pleurisy to choroba opłucnej o charakterze zakaźnym, nowotworowym lub innym, charakteryzująca się tworzeniem i gromadzeniem płynu wysiękowego w jamie opłucnej. Objawia się bólem i uczuciem ciężkości po stronie dotkniętej chorobą, kaszlem, narastającą dusznością i gorączką.

Wysiękowe zapalenie opłucnej może występować jako choroba pierwotna (pierwotne zapalenie opłucnej), ale częściej stanowi konsekwencję innych schorzeń płucnych lub pozapłucnych (wtórne zapalenie opłucnej). Trudno określić dokładną częstość występowania tej choroby; szacuje się, że diagnozuje się ją u co najmniej 1 miliona osób rocznie. Wysiękowe zapalenie opłucnej może komplikować przebieg wielu chorób w pulmonologii, onkologii, kardiologii i reumatologii. Nagromadzenie płynu w jamie opłucnej często pogłębia przebieg choroby podstawowej, dlatego wymaga szczególnego postępowania diagnostycznego i leczniczego przy udziale pulmonologów i torakochirurgów.

Wysiękowe zapalenie opłucnej przyczyny
Najczęstsze przyczyny wysiękowego zapalenia opłucnej to zakaźne procesy płucne, stany zapalne, urazy, nowotwory i inne schorzenia. W niektórych przypadkach wysiękowe zapalenie opłucnej może być następstwem suchego zapalenia opłucnej.

Zakaźne zapalenie opłucnej może być wywołane przez specyficzne patogeny, takie jak prątki gruźlicy, oraz nieswoiste bakterie (np. pneumokoki, paciorkowce, gronkowce, Haemophilus influenzae, Klebsiella, Pseudomonas aeruginosa). Może być również spowodowane riketsjami, wirusami, grzybami, pasożytami (np. echinokoki) oraz pierwotniakami (np. ameby). Około 80% przypadków wysiękowego zapalenia opłucnej wykrywa się u pacjentów z gruźlicą płuc. Reaktywne wysiękowe zapalenie opłucnej może wystąpić w przebiegu zapalenia płuc, rozstrzeni oskrzeli, ropni płuc czy ropni podprzeponowych.

Aseptyczne zapalenie opłucnej może zaostrzać przebieg:

• Alergii na leki,

• Egzogennego alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych,

• Pozawałowego autoalergicznego zapalenia osierdzia lub błon surowiczych (zespół Dresslera),

• Chorób tkanki łącznej, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, reumatyzm, twardzina skóry, toczeń rumieniowaty układowy.

Pourazowe zapalenie opłucnej może wystąpić w wyniku:

• Zamkniętych urazów klatki piersiowej,

• Złamania żebra,

• Uszkodzenia przewodu limfatycznego klatki piersiowej,

• Spontanicznej odmy opłucnowej,

• Oparzeń elektrycznych,

• Radioterapii.

Guzowe zapalenie opłucnej rozwija się w przypadku:

• Raka opłucnej (międzybłoniaka),

• Raka płuc,

• Białaczki,

• Nowotworów przerzutowych z odległych narządów (np. piersi, jajników, żołądka, jelita grubego, trzustki).

Zastoinowe zapalenie opłucnej jest często związane z:

• Niewydolnością serca,

• Zatorowością płucną.

Dysproteinemiczne zapalenie opłucnej może wystąpić w przypadku:

• Zespołu nerczycowego (kłębuszkowe zapalenie nerek, amyloidoza nerek, nerczyca lipidowa),

• Marskości wątroby,

• Obrzęku śluzowatego.

W przebiegu zapalenia trzustki może rozwinąć się enzymatyczne wysiękowe zapalenie opłucnej. Przyczyną krwotocznego zapalenia opłucnej mogą być niedobory witamin, skaza krwotoczna i choroby krwi.

Jama opłucnowa to zamknięta przestrzeń utworzona przez zewnętrzną (ciemieniową) i wewnętrzną (trzewną) warstwę opłucnej, które wyściełają wewnętrzną ścianę klatki piersiowej oraz płuc. W normalnych warunkach znajduje się w niej niewielka ilość płynu (od 1-2 do 10 ml), co umożliwia swobodne przesuwanie się płatów opłucnej podczas oddychania, zapewniając ich wzajemne przyleganie. Na godzinę opłucna ciemieniowa produkuje około 100 ml płynu, który jest całkowicie wchłaniany przez naczynia włosowate i limfatyczne, dzięki czemu w jamie opłucnej prawie nie ma płynu. W przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej ilość wysięku przekracza zdolności absorpcyjne opłucnej, co prowadzi do nagromadzenia płynu.

Główny mechanizm powstawania wysiękowego zapalenia opłucnej wynika ze zwiększenia przepuszczalności naczyń i wzrostu ciśnienia wewnątrznaczyniowego. Zakłócenie równowagi fizjologicznej pomiędzy warstwami opłucnej powoduje spadek funkcji barierowej opłucnej trzewnej oraz resorpcyjnej opłucnej ciemieniowej, co prowadzi do zwiększonego gromadzenia wysięku, który nie jest w stanie być wystarczająco szybko wchłaniany. Infekcja wysięku może nastąpić przez bezpośrednie przeniesienie zakażenia z sąsiednich tkanek lub drogą krwi i limfy.

Nagromadzenie płynu między warstwami opłucnej prowadzi do ucisku płuc i zmniejszenia ich zdolności do przewietrzania. Przy dużej ilości płynu dochodzi do przemieszczenia śródpiersia na zdrową stronę, co powoduje zaburzenia oddechowe i hemodynamiczne. Charakterystyczne objawy surowiczego wysięku obejmują: wysoki ciężar właściwy (>1,018), zawartość białka >30 g/l, zwiększoną liczbę leukocytów (>1,0x109/l) oraz podwyższoną aktywność LDH.

Wysiękowe zapalenie opłucnej zazwyczaj występuje jednostronnie, jednak w przypadku przerzutów nowotworowych, SLE czy chłoniaka może być obustronne. Ilość płynu może osiągać 2-4 litry lub więcej.

Klasyfikacja

Wysiękowe zapalenie opłucnej dzieli się na zakaźne i aseptyczne. W zależności od charakteru wysięku może być: surowicze, surowiczo-włókniste, krwotoczne, eozynofilowe, cholesterolowe, chłonne (chylothorax), ropne (ropniak opłucnej), zgniłe lub mieszane. Zapalenie opłucnej może mieć przebieg ostry, podostry lub przewlekły i występować w różnych lokalizacjach.

Wysiękowe zapalenie opłucnej objawy

Nasilenie objawów zależy od objętości i tempa gromadzenia się wysięku oraz ciężkości choroby podstawowej. Początkowo występuje intensywny ból w klatce piersiowej, który ustępuje w miarę gromadzenia się płynu. Objawami są również duszność, kaszel oraz uczucie ciężkości w klatce piersiowej. Przy dużej ilości płynu pojawiają się zaburzenia oddechowe i hemodynamiczne, bladość, sinica oraz tachykardia. Wysięk może być także związany z gorączką, dreszczami i osłabieniem.

Wysiękowe zapalenie opłucnej rozpoznanie

Rozpoznanie obejmuje badanie fizykalne, radiologiczne, nakłucie jamy opłucnej z badaniem wysięku oraz czasami tomografię komputerową (CT, MRI) w celu wyjaśnienia przyczyny.

Wysiękowe zapalenie opłucnej leczenie 

Główne cele terapii to usunięcie płynu z jamy opłucnej oraz leczenie przyczyny choroby. Leczenie obejmuje ewakuację wysięku poprzez nakłucie lub drenaż jamy opłucnej oraz terapię przyczynową zależną od podstawowego schorzenia. W przypadku ropniaka konieczne jest chirurgiczne leczenie drenażem i podaniem antybiotyków do jamy opłucnej.

Wysiękowe zapalenie opłucnej rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny

Nieleczone wysiękowe zapalenie opłucnej może prowadzić do poważnych powikłań. Nagromadzony płyn może uciskać płuca, powodując niewydolność oddechową. Istnieje ryzyko infekcji płynu, co może skutkować ropniakiem opłucnej. W skrajnych przypadkach tworzą się zrosty opłucnowe, ograniczające ruchomość płuc i prowadzące do przewlekłych problemów z oddychaniem. Brak leczenia podstawowej choroby może dodatkowo pogorszyć stan pacjenta i zwiększyć ryzyko poważnych komplikacji.

Śmiertelność w przypadku wysiękowego zapalenia opłucnej zależy od przyczyny i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Sam wysięk rzadko jest bezpośrednią przyczyną zgonu, ale choroby podstawowe, takie jak nowotwory czy ciężkie infekcje, mogą znacząco zwiększyć ryzyko śmierci. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla poprawy rokowania i zmniejszenia ryzyka powikłań.

Zapobieganie wysiękowemu zapaleniu opłucnej polega na unikaniu czynników ryzyka i wczesnym leczeniu chorób układu oddechowego. Ważne jest szczepienie przeciwko grypie i pneumokokom, unikanie palenia tytoniu oraz ekspozycji na substancje drażniące. Regularne badania kontrolne i szybka reakcja na objawy infekcji mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju tej choroby.

Rokowanie w leczeniu wysiękowego zapalenia opłucnej jest zazwyczaj dobre przy wczesnej diagnozie i odpowiedniej terapii. Usunięcie płynu z jamy opłucnej oraz leczenie przyczynowe prowadzą do ustąpienia objawów i powrotu do zdrowia. W przypadkach związanych z poważnymi chorobami, takimi jak nowotwory, rokowanie zależy od skuteczności leczenia choroby podstawowej i ogólnego stanu pacjenta.

W Polsce wysiękowe zapalenie opłucnej występuje, jako powikłanie chorób układu oddechowego, takich jak zapalenie płuc czy gruźlica. Choroba dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiet, najczęściej w średnim i starszym wieku. Dokładne statystyki są trudne do uzyskania, ale stanowi ona istotny problem kliniczny, zwłaszcza wśród osób z obniżoną odpornością lub przewlekłymi chorobami płuc.

W przypadku objawów sugerujących wysiękowe zapalenie opłucnej należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub pulmonologa. Specjalista zleci odpowiednie badania diagnostyczne, takie jak RTG klatki piersiowej czy USG. Leczenie odbywa się na oddziałach pulmonologicznych lub torakochirurgicznych, gdzie możliwe jest przeprowadzenie procedur takich jak punkcja czy drenaż opłucnej.