Wrodzona biegunka chlorkowa

Wrodzona biegunka chlorkowa, congenital chloride diarrhea to rzadka, dziedziczna choroba związana z zaburzeniem wchłaniania jonów chlorkowych w jelitach. Spowodowana mutacją autosomalnie recesywną w genie SLC26A3, objawia się już w okresie płodowym, a po urodzeniu prowadzi do ciężkiej biegunki, odwodnienia i zahamowania wzrostu.

Wrodzona biegunka chlorkowa wynika z mutacji w genie SLC26A3 na chromosomie 7q31, który koduje białko transportujące chlor do wnętrza komórek jelitowych. W przypadku braku prawidłowej funkcji tego białka dochodzi do zmniejszonego wchłaniania chlorków, co zaburza gospodarkę elektrolitową i wodną organizmu. CCD dziedziczy się autosomalnie recesywnie — aby choroba wystąpiła, dziecko musi odziedziczyć uszkodzony allel od obojga rodziców. Przy nosicielstwie obojga rodziców ryzyko urodzenia dziecka z CCD wynosi 25% w każdej ciąży.

Wrodzona biegunka chlorkowa epidemiologia

• Choroba jest niezwykle rzadka – opisano kilkaset przypadków na całym świecie.

• Najwyższa zapadalność notowana jest w krajach Zatoki Perskiej (1:5 000), w Finlandii (1:30 000) oraz w Polsce (1:200 000).

• Dotyczy obu płci w równym stopniu.

Wrodzona biegunka chlorkowa patogeneza

• Prawidłowy transport

  1. Bierne wchłanianie jonów Cl⁻ zachodzi w dwunastnicy i jelicie czczym.

  2. Aktywna absorpcja ma miejsce w dalszych odcinkach jelita cienkiego i w okrężnicy, gdzie białko SLC26A3 wymienia Cl⁻ na HCO₃⁻, utrzymując równowagę elektrolitową i wodną.

• Mechanizm chorobowy

  1. Uszkodzenie białka transportującego ogranicza aktywną absorpcję Cl⁻.

  2. Nadmiar chlorków w świetle jelita zwiększa wydalanie soli i wody, prowadząc do biegunki osmotycznej.

  3. Utrata Cl⁻ skutkuje zasadowicą metaboliczną i pobudzeniem układu renina-angiotensyna-aldosteron, co nasila wydalanie K⁺ i H⁺.

Wrodzona biegunka chlorkowa objawy

Prenatalne

• Wielowodzie rozpoznawane w badaniach ultrasonograficznych.

• Poszerzenie pętli jelitowych płodu.

• Częste porody przedwczesne (< 37. tygodnia ciąży).

Postnatalne

• Obfita, wodnista biegunka (7–15 luźnych stolców na dobę), często jasnożółta, przypominająca mocz.

• Szybkie odwodnienie: sucha skóra, zapadnięte ciemiączko, żółtawy odcień skóry.

• Słaby odruch ssania, słabe przybieranie na wadze lub jego zahamowanie.

• U części dzieci – cechy dysembriogenezy (np. nisko osadzone uszy, nieregularny kształt głowy, zrośnięte palce czy polidaktylia).

Wrodzona biegunka chlorkowa możliwe komplikacje

• Ciężkie odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe mogą prowadzić do niewydolności nerek i wątroby.

• Śmiertelność jest wysoka w pierwszych tygodniach życia bez odpowiedniego leczenia.

• U dorosłych pacjentów notuje się przewlekłe uszkodzenie nerek, zaburzenia płodności czy przepukliny pachwinowe.

Wrodzona biegunka chlorkowa diagnostyka

• Badania obrazowe

  1. USG noworodka i jamy brzusznej: poszerzenie jelit, zahamowanie perystaltyki.

  2. Czasami radiologia kontrastowa przewodu pokarmowego.

• Biochemia

  1. Hipochloremia (< 100 mmol/l), hiponatremia (< 130 mmol/l), hipokaliemia.

  2. Zasadowica metaboliczna (pH > 7,45).

• Badania stolca i moczu

  1. Cl⁻ w kale > 90 mmol/l.

  2. Zasadowy odczyn moczu, niskie stężenie Cl⁻ w moczu.

• Analiza genetyczna

  1. Potwierdzenie mutacji w genie SLC26A3 daje rozstrzygające rozpoznanie.

Wrodzona biegunka chlorkowa diagnostyka różnicowa

• Wrodzona biegunka sodowa

• Zespół Barttera

• Wrodzony zespół nadnerczowo-płciowy z utratą soli

• Choroba Hirschsprunga i inne przyczyny niedrożności jelit

• Infekcje jelitowe prowadzące do biegunki osmotycznej

Wrodzona biegunka chlorkowa leczenie

• Terapia substytucyjna elektrolitami: dożywotnie podawanie roztworów NaCl i KCl, początkowo dożylnie, następnie doustnie.

• Suplementacja soli w pokarmach u dzieci powyżej 6. miesiąca życia.

• Czasami stosuje się inhibitory pompy protonowej w celu zmniejszenia wydalania chlorków, choć dowody na skuteczność są ograniczone.

• W stanach ostrych (np. infekcjach) konieczna precyzyjna korekta objętości i składu płynów, unikanie wodorowęglanów oraz rozważenie żywienia pozajelitowego.

Wrodzona biegunka chlorkowa rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Wrodzona biegunka chlorkowa powikłania nieleczenia
Brak leczenia wrodzonej biegunki chlorkowej prowadzi do ciężkiego odwodnienia, które szybko wywołuje zasadowicę metaboliczną i zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Utrata jonów chlorkowych i sodowych upośledza pracę nerek i wątroby, a przewlekłe odwodnienie może spowodować ostrą niewydolność narządów. Nieleczone noworodki często nie przeżywają pierwszych tygodni życia. U starszych dzieci mogą wystąpić przewlekłe problemy z nerkami i zahamowanie rozwoju fizycznego.

Wrodzona biegunka chlorkowa śmiertelność
Bez odpowiedniej substytucji elektrolitów niemal wszystkie noworodki z wrodzoną biegunką chlorkową umierają w pierwszych tygodniach życia, co oznacza śmiertelność bliską 100% w warunkach braku leczenia. Wprowadzenie wczesnej terapii znacznie poprawia przeżywalność; przy właściwej i systematycznej substytucji chlorków oraz monitorowaniu stanu klinicznego około 95% dzieci osiąga dorosłość. Główne ryzyko to ciężkie odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe.

Wrodzona biegunka chlorkowa zapobieganie
Zapobieganie wystąpieniu wrodzonej biegunki chlorkowej sprowadza się do poradnictwa genetycznego przed planowaną ciążą oraz diagnostyki nosicielskiej par, w których występuje mutacja SLC26A3. Wykrycie obu zmutowanych alleli u płodu jest możliwe dzięki badaniom prenatalnym (amniopunkcja lub villocentesis). Regularne badania ultrasonograficzne pozwalają na wczesne wykrycie wielowodzia i zmian jelitowych, co umożliwia przygotowanie planu leczenia zaraz po urodzeniu.

Wrodzona biegunka chlorkowa rokowanie w leczeniu
Rokowanie zależy przede wszystkim od szybkiej diagnozy i wdrożenia terapii substytucyjnej elektrolitami. Przy natychmiastowym rozpoczęciu leczenia dożylnego, a następnie doustnego, większość noworodków osiąga prawidłowy rozwój i długość życia porównywalną z rówieśnikami. Nieleczone lub leczone nieadekwatnie dzieci mają zwiększone ryzyko opóźnienia wzrostu, niewydolności nerek i wczesnej śmiertelności. Stała opieka neonatologa i gastroenterologa dziecięcego znacząco poprawia rokowanie.

Wrodzona biegunka chlorkowa przypadki w Polsce
W Polsce zapadalność wynosi około 1 na 200 000 żywych urodzeń, co przekłada się na kilkanaście–kilkadziesiąt przypadków w ciągu kilkudziesięciu lat. Rozpoznania dotyczą głównie noworodków i niemowląt, a płeć chorych rozkłada się równomiernie. Ze względu na rzadkość schorzenia dostępne dane epidemiologiczne są ograniczone, lecz corocznie rejestruje się kilka nowych przypadków w polskich ośrodkach neonatologicznych.

Wrodzona biegunka chlorkowa do jakiego lekarza się udać
Pierwszym specjalistą jest neonatolog lub pediatra gastroenterologiczny. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się oddział neonatologii lub pediatrii z dostępem do konsultacji genetyka klinicznego. W razie potrzeby wdrażane jest wielodyscyplinarne podejście, obejmujące także nefrologa dziecięcego i dietetyka.