Rzucawka eclampsia jest najcięższą, krytyczną formą gestozy, charakteryzującą się napadami drgawek, utratą przytomności i rozwojem śpiączki rzucawkowej. Rzucawka stanowi poważne zagrożenie dla ciężarnych kobiet z uwagi na wysokie ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań, takich jak krwotok mózgowy, obrzęk płuc, przedwczesne odklejenie łożyska, niewydolność nerek i wątroby oraz zgon płodu.

W ginekologii i położnictwie rzucawka jest uznawana za skrajny stopień ciężkiej gestozy. Drgawki, obniżenie poziomu świadomości i śpiączka pojawiają się gwałtownie, co sprawiło, że choroba ta została nazwana „błyskiem jak błyskawica”. Rzadziej występuje niedrgawkowa postać rzucawki, której towarzyszy krwotok mózgowy.

Rzucawka rozwija się w 1-1,5% przypadków wszystkich późnych zatruć ciążowych, czyli stanu przedrzucawkowego. Zazwyczaj jest poprzedzana innymi formami gestozy, takimi jak obrzęki, nefropatia czy stan przedrzucawkowy, które mogą się rozwijać stopniowo lub nagle. Najczęściej rzucawka pojawia się w drugiej połowie ciąży (68-75% przypadków), rzadziej podczas porodu (27-30%) lub w ciągu pierwszych 24-48 godzin po porodzie (1-2%).

Przyczyny rzucawki

Rozwój rzucawki jest wynikiem uszkodzenia komórek mózgowych spowodowanego krytycznym nadciśnieniem tętniczym, zwężeniem naczyń krwionośnych, zwiększoną przepuszczalnością bariery krew-mózg, zmniejszeniem przepływu krwi w mózgu oraz zaburzeniami równowagi elektrolitowej, w tym potasu i wapnia.

Rzucawka zazwyczaj rozwija się w kontekście uporczywej, trudnej do leczenia nefropatii lub stanu przedrzucawkowego. Ważne znaczenie mają również nieprzestrzeganie zaleceń lekarza, nieodpowiednia dieta, brak odpoczynku oraz szkodliwe nawyki. Do grup ryzyka należą kobiety w ciąży:

• Młode lub powyżej 35. roku życia,

• Z nadciśnieniem tętniczym,

• Otyłe,

• Z kłębuszkowym zapaleniem nerek,

• Z cukrzycą,

• Z chorobami przewodu pokarmowego, takimi jak zapalenie żołądka czy okrężnicy,

• Z toczniem rumieniowatym układowym,

• Z reumatoidalnym zapaleniem stawów oraz innymi chorobami.

Czynniki ryzyka położniczego to ciąża mnoga, choroba trofoblastyczna, zatrucie w poprzednich ciążach oraz historia stanu przedrzucawkowego lub rzucawki w rodzinie.

Klasyfikacja

Rzucawka dzieli się na kilka postaci w zależności od dominujących objawów:

• Mózgowa – charakteryzuje się ciężkim nadciśnieniem tętniczym i powikłaniami, takimi jak udar niedokrwienny lub krwotoczny.

• Nerkowa – obok drgawek i śpiączki dochodzi do rozwoju bezmoczu.

• Wątrobowa – towarzyszą jej głębokie zaburzenia metaboliczne, hipoproteinemia i uszkodzenie śródbłonka.

• Śpiączkowa – szczególnie ciężka postać bez występowania drgawek.

Rzucawka objawy

Rzucawka zazwyczaj rozwija się po stanie przedrzucawkowym, który charakteryzuje się objawami takimi jak ból głowy, nudności, niewyraźne widzenie, ból w nadbrzuszu i prawym podżebrzu, zwiększona pobudliwość oraz gotowość do drgawek. Typowy obraz kliniczny rzucawki obejmuje nagłą utratę przytomności i wystąpienie drgawek. Drgawki te mają specyficzny przebieg: początkowo pojawiają się drobne skurcze mięśni twarzy (15-30 sekund), po czym następują drgawki toniczne – skurcze mięśni szkieletowych (15-20 sekund), a następnie uogólnione drgawki kloniczne, obejmujące mięśnie tułowia i kończyn.

W przebiegu rzucawki może wystąpić pojedynczy napad drgawkowy lub ich seria. Napadowi towarzyszą krótkotrwały bezdech, sinica, rozszerzenie źrenic, gryzienie języka oraz wydzielanie piany z ust. Atak zazwyczaj trwa do 1,5-2 minut. Po ustąpieniu drgawek ciężarna może zapaść w śpiączkę. Jeśli napady nie powtarzają się, następuje stopniowe odzyskiwanie świadomości. W niektórych przypadkach rozwija się długotrwała śpiączka rzucawkowa, z której pacjentka może nie wyzdrowieć.

Atak rzucawki mogą wywołać ból, napięcie, zewnętrzne bodźce (jasne światło, hałas). Czasami rzucawka pojawia się podczas porodu, szczególnie przy niedostatecznym łagodzeniu bólu, trudnym przebiegu (np. przy wąskiej miednicy), nadmiernie silnych skurczach czy ich hiperstymulacji. Rzucawka może również wystąpić po cięciu cesarskim, jeśli ekstubacja zostanie przeprowadzona zbyt wcześnie, zanim ustabilizują się parametry hemodynamiczne, czynność wątroby i nerek oraz oddychanie spontaniczne.

Podczas i po napadzie mogą wystąpić takie powikłania jak obrzęk płuc, uduszenie, krwotok mózgowy oraz przedwczesne odklejenie łożyska. Niedotlenienie wewnątrzmaciczne często prowadzi do śmierci płodu.

Rzucawka diagnoza

Rzucawka jest nagle rozwijającym się stanem ostrym, dlatego standardowe badania ciążowe (badanie ginekologiczne, USG) nie mają diagnostycznego znaczenia. Rozpoznanie opiera się na obserwacji charakterystycznych objawów, pozwalających odróżnić tę chorobę od innych schorzeń mózgu, takich jak tętniak, padaczka, guzy, śpiączka mocznicowa czy cukrzycowa. Typowe dla rzucawki jest jej związek z ciążą, wystąpienie w drugiej połowie ciąży (po 22. tygodniu) lub w pierwszej dobie po porodzie oraz wcześniejsza ciężka gestoza z krytycznym nadciśnieniem tętniczym. W rzucawce brak charakterystycznej dla padaczki aury, czyli drobnych objawów ostrzegawczych. Aby wykluczyć obrzęk płuc, wykonuje się RTG klatki piersiowej, a stan mózgu ocenia się za pomocą tomografii komputerowej (CT) lub rezonansu magnetycznego (MRI).

Rzucawka leczenie

Leczenie rzucawki obejmuje zapewnienie pełnego odpoczynku fizycznego i psychicznego, podjęcie pilnych działań w celu stabilizacji funkcji życiowych i zapobiegania kolejnym napadom. Pacjentka jest pod stałą kontrolą parametrów takich jak ciśnienie krwi, EKG, tętno, EEG oraz wyniki badań laboratoryjnych (gazy krwi, elektrolity, hemoglobina, płytki krwi). Diureza jest monitorowana poprzez cewnikowanie pęcherza.

W leczeniu rzucawki stosuje się m.in. wentylację mechaniczną dla zapewnienia odpowiedniego utlenowania krwi, podawanie siarczanu magnezu (obniżającego ciśnienie krwi i zapobiegającego drgawkom), roztworu dekstranu (normalizującego właściwości krwi), glukozy (poprawiającej metabolizm mózgu) oraz leków moczopędnych (zmniejszających obrzęki). Leki uspokajające i nasenne mogą zapobiegać nawrotom napadów. Po stabilizacji stanu zdrowia zaleca się ostrożne przeprowadzenie porodu, najczęściej przez cięcie cesarskie. W trakcie napadu drgawek podejmowane są działania resuscytacyjne. Leczenie ciężkich przypadków wymaga konsultacji z neurologiem lub neurochirurgiem.

Rzucawka rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Powikłania nieleczenia rzucawki: Nieleczenie rzucawki może prowadzić do poważnych powikłań zarówno dla matki, jak i dla dziecka. U matki może dojść do uszkodzenia narządów, takich jak nerki, wątroba czy mózg, co zwiększa ryzyko niewydolności narządów, udaru mózgu czy śmierci. Drgawki mogą skutkować urazami, a wysokie ciśnienie krwi zwiększa ryzyko zakrzepów. Dla dziecka konsekwencje obejmują niedotlenienie, niską masę urodzeniową, przedwczesny poród oraz zwiększone ryzyko śmierci noworodka.

Śmiertelność rzucawki: Śmiertelność związana z rzucawką znacząco spadła dzięki postępom w opiece medycznej, jednak nadal stanowi istotne zagrożenie, zwłaszcza w krajach rozwijających się. W rozwiniętych systemach opieki zdrowotnej śmiertelność jest niska, jednak rzucawka może być przyczyną śmierci matki, głównie z powodu powikłań takich jak udar mózgu czy niewydolność narządów. W skrajnych przypadkach, gdy rzucawka nie jest szybko rozpoznana i leczona, może prowadzić do śmierci zarówno matki, jak i dziecka. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie są kluczowe dla minimalizacji ryzyka zgonu.

Zapobieganie rzucawce: Zapobieganie rzucawce opiera się głównie na wczesnym wykrywaniu i leczeniu preeklampsji, która jest głównym czynnikiem ryzyka. Regularne kontrole prenatalne pozwalają monitorować ciśnienie krwi i poziom białka w moczu, co umożliwia wczesne interwencje. Stosowanie suplementów wapnia u kobiet z niskim spożyciem wapnia może zmniejszyć ryzyko. Zdrowy styl życia, obejmujący zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną oraz unikanie stresu, również odgrywa rolę. W przypadkach wysokiego ryzyka lekarz może zalecić leki obniżające ciśnienie lub inne środki zapobiegawcze, a w niektórych sytuacjach może być konieczne wcześniejsze zakończenie ciąży.

Rokowanie w leczeniu rzucawki: Rokowania w leczeniu rzucawki są korzystne przy odpowiedniej i szybkiej interwencji medycznej. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia, w tym podawaniu leków przeciwdrgawkowych, kontrolowaniu ciśnienia krwi oraz szybkiej decyzji o porodzie, większość kobiet wraca do zdrowia bez trwałych uszkodzeń. Wczesne rozpoznanie i leczenie minimalizują ryzyko powikłań dla matki i dziecka. Jednakże, w przypadkach opóźnionej interwencji, mogą wystąpić trwałe uszkodzenia narządów czy problemy neurologiczne. Regularne monitorowanie po porodzie jest ważne, aby upewnić się, że objawy ustępują i nie występują długoterminowe skutki zdrowotne.

Rzucawka w Polsce: Rzucawka jest chorobą występującą głównie u kobiet w ciąży, zazwyczaj między 20. a 40. rokiem życia. W Polsce, dzięki rozwiniętej opiece prenatalnej, przypadki rzucawki są stosunkowo rzadkie, jednak nadal zdarzają się. Statystyki wskazują, że na 10 000 porodów przypada kilka przypadków rzucawki. Choroba ta jest głównie związana z preeklampsją, a jej występowanie może być wyższe w grupach kobiet z czynnikami ryzyka, takimi jak nadciśnienie, cukrzyca czy otyłość. Dzięki skutecznej opiece medycznej, śmiertelność związana z rzucawką w Polsce jest niska, a większość kobiet wraca do zdrowia po odpowiednim leczeniu.

Do jakiego lekarza udać się na wizytę w przypadku rzucawki: W przypadku podejrzenia rzucawki, należy niezwłocznie skontaktować się z ginekologiem-położnikiem. Specjalista ten prowadzi opiekę nad kobietą w ciąży i jest odpowiedzialny za diagnozę oraz leczenie rzucawki. W sytuacjach nagłych, konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii lub ginekologiczno-położniczym, gdzie zapewniona jest kompleksowa opieka medyczna, w tym kontrola ciśnienia, podawanie leków przeciwdrgawkowych oraz przygotowanie do ewentualnego porodu. W zależności od stanu pacjentki, może być konieczne przeniesienie na specjalistyczny oddział, aby zapewnić optymalne warunki leczenia.