Miażdżyca aorty brzusznej abdominal aortic atherosclerosis to przewlekła choroba, charakteryzująca się odkładaniem lipidów w ścianie naczyń, głównie w aorcie brzusznej zstępującej. Główne objawy to uczucie ciężkości i ból brzucha po posiłkach, zaburzenia trawienia oraz postępująca utrata masy ciała.

Miażdżyca, wywodząca się od greckich słów „athera” (papka) i „sclerosis” (stwardnienie), jest uznawana za chorobę cywilizacyjną. W krajach rozwiniętych zajmuje czołowe miejsce wśród przyczyn zgonów. Miażdżyca aorty brzusznej jest jedną z najczęstszych chorób miażdżycowych o wczesnym początku w porównaniu z innymi lokalizacjami. Objawy tej choroby pojawiają się najczęściej u mężczyzn w wieku 40–70 lat, natomiast u kobiet ryzyko wzrasta po menopauzie.

Przyczyny: Miażdżyca aorty brzusznej jest jedną z odmian miażdżycy układowej i wynika z wielu czynników ryzyka, które dzieli się na kontrolowane i niekontrolowane. Wystąpienie choroby nie wymaga obecności wszystkich czynników, ale ich połączenie znacznie zwiększa ryzyko. Współczesna kardiologia wyróżnia:

• Niekontrolowane czynniki:

  • Wiek – choroba dotyka ok. 30% osób powyżej 50. roku życia, a po 65-70. roku życia odsetek wzrasta do 60%.

  • Płeć – miażdżyca częściej rozwija się u mężczyzn poniżej 55. roku życia i zwykle pojawia się u nich 10 lat wcześniej niż u kobiet.

  • Dziedziczność – ryzyko jest wyższe u osób z rodzinną historią choroby wieńcowej.

• Kontrolowane czynniki:

  • Dyslipidemia – zaburzenia metabolizmu lipidów i wzrost poziomu cholesterolu sprzyjają powstawaniu blaszek miażdżycowych.

  • Nadciśnienie tętnicze – niekontrolowane ciśnienie krwi zwiększa ryzyko uszkodzeń aorty brzusznej.

  • Palenie – palacze częściej doświadczają objawów miażdżycy.

  • Hiperglikemia – szczególnie cukrzyca typu 2, która zwiększa ryzyko choroby 2-3 razy u mężczyzn i 3-7 razy u kobiet.

  • Przewlekłe zapalenie – wysoki poziom białka C-reaktywnego i cytokin we krwi koreluje z wysokim ryzykiem miażdżycy.

Według hipotezy lipidowej, blaszki miażdżycowe tworzą się w wyniku odkładania trójglicerydów w ścianie naczyń. Długotrwały proces uszkadza śródbłonek i makrofagi, co prowadzi do akumulacji lipidów w przestrzeniach międzykomórkowych. Zaawansowana miażdżyca powoduje zwłóknienie i tworzenie gęstych blaszek.

Niektórzy eksperci wskazują, że przewlekłe zapalenie lub toksyczne uszkodzenie śródbłonka może być głównym mechanizmem rozwoju choroby, z lipidami odkładającymi się w miejscach chronicznego stanu zapalnego.

Klasyfikacja: Zmiany miażdżycowe w aorcie brzusznej dzielą się na trzy typy okluzji, według klasyfikacji Pokrovsky’ego (1976):

• Wysoka – zmiany zaczynają się blisko ujścia tętnic nerkowych.

• Średnia – okluzja aorty brzusznej do poziomu tętnicy krezkowej dolnej.

• Niska – zmiany dotyczą dystalnej części aorty i jej rozwidlenia.

Miażdżyca aorty brzusznej objawy

Około 10-15% przypadków miażdżycy aorty zstępującej przebiega bez żadnych objawów. W pozostałych przypadkach choroba manifestuje się zespołem objawów związanych z niedokrwieniem jamy brzusznej, często nazywanym „żabą brzuszną”. Choroba ma przewlekły charakter, a pierwszymi objawami są uczucie ciężkości w żołądku, pojawiające się 20-30 minut po spożyciu posiłku, zwłaszcza tłustego. Towarzyszy temu ból w okolicy pępka lub nadbrzusza, który ustępuje po 2-3 godzinach.

W miarę pogarszania się krążenia, dochodzi do zaburzeń funkcji jelit. Pacjenci skarżą się na częste biegunki z ciemnym stolcem lub zaparcia, które mogą występować naprzemiennie. Po obfitym posiłku pojawia się silny ból brzucha, często z nudnościami i wymiotami. Zaburzenia trawienia prowadzą do zmniejszenia apetytu i stopniowej utraty masy ciała. Pacjenci często wymagają długotrwałej opieki gastroenterologicznej.

W zespole Leriche’a ból lokalizuje się w pośladkach, udach i dolnej części pleców. Niedokrwienie narządów miednicy może prowadzić do impotencji, która dotyczy około 50% mężczyzn z miażdżycą dolnego odcinka aorty. Często współistnieje z zarostową miażdżycą tętnic kończyn dolnych, której objawami są chromanie przestankowe i zmiany troficzne w kończynach.

Powikłania
Najczęstszym powikłaniem miażdżycy aorty brzusznej jest rozwój tętniaka. Stan ten często przebiega bez specyficznych objawów klinicznych, co może prowadzić do poważnego niedokrwienia jelit. Bez radykalnego leczenia pacjenci mogą umierać w ciągu 2-3 lat. W przypadku tętniaka istnieje ryzyko pęknięcia, które w 50% przypadków kończy się śmiercią w ciągu pierwszego dnia.

Tworzenie się dużych blaszek miażdżycowych, które mogą pękać i zatykać naczynia krezkowe, prowadzi do ostrego niedokrwienia jelit, wymagającego pilnej interwencji chirurgicznej. Objawia się to zespołem „ostrego brzucha”, a brak szybkiego leczenia może skutkować martwicą jelit i zapaleniem otrzewnej, co jest szczególnie niebezpieczne u osób starszych z dużym ryzko śmier

Miażdżyca aorty brzusznej rozpoznanie

Diagnoza miażdżycy aorty brzusznej stawiana jest wspólnie przez internistę i kardiologa. Badanie fizykalne może ujawnić brak pulsacji aorty w okolicy pępka oraz szmer skurczowy w nadbrzuszu. Potwierdzenie diagnozy wymaga badań laboratoryjnych i instrumentalnych, takich jak:

• USG aorty i jej odgałęzień: Umożliwia ocenę zmian miażdżycowych, w tym pogrubienie ściany aorty, obecność blaszek miażdżycowych i zmiany przepływu krwi.

• Tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI): Pozwalają na szczegółową ocenę morfologiczną naczyń, ich rozległości i lokalizacji zmian, często z użyciem kontrastu.

• Aortografia: Badanie inwazyjne dające dokładne informacje o stopniu zaawansowania miażdżycy i obecności blaszek. Alternatywnie stosuje się angioskopię, czyli endoskopowe badanie wnętrza naczynia.

• Badania laboratoryjne: Obejmują lipidogram krwi oceniający poziom cholesterolu i trójglicerydów oraz koagulogram w celu oceny ryzyka zakrzepicy.

Miażdżyca aorty brzusznej leczenie

Terapia zachowawcza
Leczenie ma na celu zmniejszenie objawów niedokrwienia narządów i poprawę przepływu krwi. Prowadzone jest zwykle ambulatoryjnie, jednak w zaawansowanych przypadkach konieczna jest hospitalizacja. Zaleca się dietę ubogą w tłuszcze zwierzęce, a w przypadkach ostrego niedokrwienia — żywienie pozajelitowe. Terapia farmakologiczna obejmuje:

• Leki obniżające poziom lipidów: Stosowane do końca życia, spowalniają progresję miażdżycy. Należą do nich statyny, fibraty oraz substancje wiążące kwasy żółciowe.

• Antykoagulanty: Poprawiają właściwości krwi i zapobiegają zakrzepicy, co zmniejsza ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. W szpitalach stosuje się heparynę drobnocząsteczkową, a przy dłuższym leczeniu — leki przeciwpłytkowe.

• Angioprotektory: Poprawiają mikrokrążenie i chronią śródbłonek naczyń przed uszkodzeniem.

W specjalistycznych ośrodkach stosuje się metody pozaustrojowe, jak afereza LDL, w przypadkach opornych na leczenie farmakologiczne. Dla obniżenia ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych stosuje się także immunosorpcję lipoprotein.

Leczenie chirurgiczne
W kardiochirurgii stosowane są zarówno operacje otwarte, jak i małoinwazyjne zabiegi wewnątrznaczyniowe. Stentowanie naczyń pozwala na eliminację niedokrwienia dolnej części ciała i normalizację parametrów hemodynamicznych. W przypadku tętniaka aorty brzusznej wskazana jest resekcja z protezowaniem, co stanowi radykalne leczenie skomplikowanej miażdżycy.

Miażdżyca aorty brzusznej rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Nieleczenie miażdżycaaorty brzusznej może prowadzić do poważnych powikłań. Może dojść do powstania tętniaka aorty, który w przypadku pęknięcia powoduje zagrażający życiu krwotok wewnętrzny. Niedokrwienie narządów jamy brzusznej może skutkować niewydolnością nerek, jelit czy wątroby. Zmniejszony przepływ krwi do kończyn dolnych może prowadzić do owrzodzeń, gangreny i konieczności amputacji. Dodatkowo zwiększa się ryzyko zawału serca i udaru mózgu.

Miażdżyca aorty brzusznej jest poważnym schorzeniem z wysokim ryzykiem śmiertelności, zwłaszcza w przypadku pęknięcia tętniaka aorty. Śmiertelność w takich sytuacjach może sięgać nawet 90%. Wczesne wykrycie i leczenie choroby znacząco poprawia rokowanie i zmniejsza ryzyko zgonu. Regularne badania i kontrola czynników ryzyka są kluczowe dla zmniejszenia śmiertelności.

Zapobieganie miażdżycy aorty brzusznej polega na modyfikacji stylu życia. Ważne jest utrzymanie zdrowej diety bogatej w owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste, ograniczenie tłuszczów nasyconych i cholesterolu. Regularna aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i poprawia krążenie. Unikanie palenia tytoniu i ograniczenie spożycia alkoholu są kluczowe. Kontrola ciśnienia krwi, poziomu cholesterolu i cukru we krwi również zmniejsza ryzyko rozwoju choroby.

Rokowanie w leczeniu miażdżyca aorty brzusznej zależy od stopnia zaawansowania choroby i szybkości podjęcia interwencji. Wczesne wykrycie pozwala na zastosowanie leczenia farmakologicznego i zmianę stylu życia, co może spowolnić postęp choroby. W zaawansowanych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne, takie jak angioplastyka czy operacja tętniaka. Regularne monitorowanie i współpraca z lekarzem poprawiają rokowanie i jakość życia pacjenta.

W Polsce miażdżyca aorty brzusznej występuje głównie u osób powyżej 60. roku życia i częściej dotyka mężczyzn. Ze względu na starzenie się społeczeństwa i wzrost czynników ryzyka, takich jak otyłość czy palenie tytoniu, liczba przypadków rośnie. Dokładne statystyki mogą się różnić, ale choroba stanowi istotny problem zdrowotny w kraju.

Jeśli podejrzewasz u siebie miażdżycę aorty brzusznej, powinieneś udać się do lekarza rodzinnego lub kardiologa. Lekarz może skierować Cię do angiologa lub chirurga naczyniowego. Choroba jest leczona na oddziałach kardiologii lub chirurgii naczyniowej w szpitalach specjalistycznych.