Gruczolak potowy przewodowy jest jednym z rzadkich, przeważnie łagodnych typów nowotworów skóry, zlokalizowanym w przewodzie wydalniczym gruczołu potowego ekrynowego. Zwykle występuje w naskórkowej części przewodu. Charakteryzuje się obecnością lekko bolesnej, elastycznej zmiany przypominającej guz o gładkiej, błyszczącej powierzchni lub brodawczakowatej strukturze, z bordowo-różowym odcieniem o średnicy do 2 cm, wystającej ponad poziom zdrowej skóry. Najczęściej pojawia się na podeszwach stóp, rzadziej na dłoniach i tułowiu; zmiany mogą mieć budowę zrazikową i obejmować teleangiektazje.

Gruczolak potowy przewodowy jest rzadkim, zwykle pojedynczym i śródnaskórkowym nowotworem przewodu wydalniczego gruczołu potowego ekrynowego. Został opisany w 1956 roku przez amerykańskiego dermatologa G. Pincusa. Brakuje dokładnych danych na temat częstości występowania tej choroby i jej udziału w strukturze chorób dermatologicznych. Gruczolak potowy przewodowy nie wykazuje predyspozycji płciowych; proporcja płci jest w przybliżeniu równa.

Nowotwór ten występuje głównie u osób po 40. roku życia i nie ma charakteru sezonowego ani endemicznego. Najczęściej występuje jako pojedyncza zmiana, ale opisano przypadki licznych gruczolaków (do 100 guzków) zlokalizowanych na podeszwach stóp. Istotnym problemem jest możliwość przekształcenia łagodnej formy gruczolaka potowego w złośliwą.

Gruczolak potowy przewodowy przyczyny

Etiologia i patogeneza gruczolaka potowego przewodowego nie są w pełni poznane. Rozwój łagodnej formy choroby opiera się na rozroście komórek naskórka gruczołu potowego, prawdopodobnie pod wpływem nieznanego czynnika bez wyraźnego uszkodzenia pobliskiej skóry. Często wymienianym czynnikiem jest popromienne zapalenie skóry, jednak nie wyklucza się normalnej ekspozycji na promieniowanie UV i mutacji genetycznych.

Pod wpływem czynnika chorobotwórczego dochodzi do uszkodzenia komórek naskórka przewodu wydalniczego gruczołu potowego. W odpowiedzi rozwija się śródnaskórkowe zapalenie, a następnie proliferacja komórek. Komórki te wydzielają mediatory aktywujące układ odpornościowy, co prowadzi do rozwoju procesów proliferacyjnych i powstawania śródnaskórkowych zmian chorobowych.

Proces chorobowy postępuje powoli. Tworzy się pseudotorebka, która zapobiega przenikaniu guza do sąsiednich tkanek, co sprawia, że łagodny gruczolak potowy przewodowy nigdy nie daje przerzutów ani nie ulega rozpadowi z rozwojem zatrucia. W formie łagodnej i złośliwej podstawową różnicą jest brak atypii w strukturze guza.

W złośliwej postaci gruczolaka potowego przewodowego obserwuje się procesy atypowe w naskórku i skórze właściwej. Z nieznanych przyczyn komórki nowotworowe tracą swoje normalne właściwości i zaczynają autonomicznie rozmnażać się w sposób niekontrolowany, szybko infiltrując tkanki gruczołu i skóry właściwej. Stają się płaskie i przybierają nietypowe rozmiary i kształty.

Guz złożony z nietypowych komórek zaczyna rozprzestrzeniać się na pobliskie tkanki. Ponieważ komórki atypowe różnią się od normalnych, układ odpornościowy rozpoznaje je jako obce i niszczy. Niektóre jednak przetrwają i kontynuują proliferację, wywołując zapalenie, wzrost liczby mediatorów, aktywację układu odpornościowego i niekontrolowany podział komórek.

Klasyfikacja: We współczesnej dermatologii ważne jest rozróżnienie gruczolaka potowego przewodowego na podstawie stopnia złośliwości:

• Łagodna (pseudotorebkowa) postać bez cech atypii, która dzieli się na:

  • naskórkowy (prosty, typowy), zlokalizowany w okolicy akrosyringium (naskórkowa część przewodu gruczołu potowego ekrynowego);

  • skórny (nietypowy), zlokalizowany w grubości przewodu skórnego gruczołu potowego.

• Przedzłośliwa (dysplastyczna) postać z objawami atypii komórkowej i początkiem autonomicznej proliferacji.

• Złośliwa (inwazyjna) postać z wieloma komórkami atypowymi, procesami przerzutowymi i przekształceniem w raka porowego.

Gruczolak potowy przewodowy objawy

Podstawowym objawem jest guzek o gładkiej lub chropowatej powierzchni, czasem o strukturze zrazikowej, umiejscowiony na szypule pogrubiającej się ku podstawie. Guzek zwykle ma średnicę do 2 cm, a jego kolor waha się od brudnoróżowego do bordowego. W badaniu palpacyjnym guzek jest elastyczny, czasami lekko bolesny i wykazuje tendencję do powolnego wzrostu. Typowe lokalizacje obejmują skórę stóp, rzadziej dłonie i tułów. Gruczolak potowy przewodowy może występować wszędzie tam, gdzie obecne są gruczoły potowe przewodowe. Nowotwór może zawierać teleangiektazje, co w przypadku uszkodzenia skóry skutkuje krwawieniem i tendencją do owrzodzeń.

Występują również przypadki licznych guzków gruczolaka potowego przewodowego. Przeżywalność guzów zależy od wielu czynników i może trwać od kilku miesięcy do kilkudziesięciu lat. W początkowych stadiach choroby subiektywne objawy często nie występują. Objawy świadczące o możliwości złośliwego zwyrodnienia obejmują nagłe krwawienia z guzka, obecność strupów, bolesność, świąd oraz zajęcie regionalnych węzłów chłonnych.

Gruczolak potowy przewodowy rozpoznanie

Rozpoznanie kliniczne ustala dermatolog we współpracy z chirurgiem i onkologiem. Potwierdzenie wymaga badań histologicznych. Możliwe jest wykonanie mikroskopii komórek uzyskanych z powierzchni guzka lub biopsji. Dodatkowo stosuje się reakcję histochemiczną PAS na glikogen.

Histologicznie, gruczolak potowy przewodowy charakteryzuje się obecnością niedojrzałych komórek naskórka wypełnionych glikogenem oraz licznymi naczyniami krwionośnymi w strukturze guza. Stopień złośliwości ocenia się na podstawie liczby komórek atypowych. Diagnostyka różnicowa obejmuje wykluczenie innych chorób, takich jak: ziarniniak ropny, brodawka łojotokowa, włókniak skóry, rak podstawnokomórkowy, akantoma jasnokomórkowa, rogowiak kolczystokomórkowy, czerniak, spiradenoma ekrynowa i brodawka podeszwowa.

Gruczolak potowy przewodowy leczenie

Leczenie gruczolaka potowego przewodowego jest z reguły radykalne. Po konsultacji z chirurgiem i onkologiem stosuje się chirurgiczne wycięcie guza, laserowe usunięcie lub radioterapię jonizującą. Łagodny gruczolak przewodowy nie nawraca. Po radykalnym usunięciu rokowanie jest korzystne.

Gruczolak potowy przewodowy rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Powikłania nieleczenia gruczolaka potowego przewodowego: Nieleczony gruczolak potowy przewodowy zazwyczaj pozostaje łagodny, jednak istnieje ryzyko zwiększenia rozmiaru guza, co może prowadzić do dyskomfortu lub ograniczenia ruchomości. Rzadko może dojść do przekształcenia złośliwego, zwiększając ryzyko przerzutów i poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Ponadto, chroniczne krwawienia z guzka mogą prowadzić do anemii lub zakażeń.

Śmiertelność związana z gruczolakiem potowym przewodowym: Gruczolak potowy przewodowy jest zazwyczaj łagodnym nowotworem skóry o niskim ryzyku przerzutów, dlatego śmiertelność związana z tym schorzeniem jest niezwykle rzadka. W przypadkach, gdy dojdzie do złośliwej transformacji, ryzyko poważnych powikłań wzrasta, jednak takie sytuacje są bardzo nietypowe. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie minimalizują prawie całkowicie ryzyko śmiertelności.

Zapobieganie gruczolakowi potowemu przewodowemu: Nie ma specyficznych metod zapobiegania gruczolakowi potowemu przewodowemu, jednak utrzymanie zdrowia skóry może zmniejszyć ryzyko jego rozwoju. Obejmuje to regularne nawilżanie skóry, unikanie urazów mechanicznych oraz ekspozycji na czynniki drażniące. W przypadku osób z predyspozycjami genetycznymi, regularne kontrole dermatologiczne mogą pomóc we wczesnym wykryciu zmian skórnych.

Rokowanie w leczeniu gruczolaka potowego przewodowego: Rokowanie w leczeniu gruczolaka potowego przewodowego jest zazwyczaj bardzo dobre, zwłaszcza po chirurgicznym usunięciu guza. Zabieg jest prosty i małoinwazyjny, a nawroty są rzadkie. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie minimalizują ryzyko powikłań. Pacjenci zazwyczaj powracają do pełnej aktywności po leczeniu, a estetyczne rezultaty są satysfakcjonujące.

Przypadki w Polsce, występowanie: Gruczolak potowy przewodowy jest rzadkim nowotworem skóry w Polsce, występującym zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Najczęściej diagnozowany jest u dorosłych w średnim wieku, choć może wystąpić w każdym wieku. Statystyki wskazują na niewielką liczbę przypadków rocznie, co odzwierciedla jego niską częstość występowania. Regularne kontrole dermatologiczne są kluczowe dla wczesnego wykrywania i skutecznego leczenia.

Którego lekarza udać się na wizytę, jaki oddział szpitalu leczy tę chorobę: W przypadku podejrzenia gruczolaka potowego przewodowego, należy udać się do dermatologa, specjalisty od chorób skóry. Dermatolog oceni zmiany skórne i, w razie potrzeby, zleci biopsję w celu potwierdzenia diagnozy. Leczenie zazwyczaj odbywa się na oddziałach chirurgii dermatologicznej lub chirurgii ogólnej w szpitalach, gdzie przeprowadza się zabieg usunięcia guza.