Bruceloza

Bruceloza, brucellosis to choroba przenoszona ze zwierząt, która prowadzi do uszkodzenia wielu narządów i często przybiera postać przewlekłą. Ważnym elementem jej rozwoju jest reakcja alergiczna. Drobnoustroje z rodzaju Brucella dostają się do organizmu przede wszystkim poprzez spożycie skażonej żywności i wody, głównie mleka oraz mięsa zwierząt zakażonych. Osoby pracujące w hodowli bydła narażone są na zakażenie także drogą kontaktową oraz inhalacyjną.
Brucelozę klasyfikuje się ze względu na przebieg choroby, wyróżniając postać ostrą (trwającą do półtora miesiąca), podostre (do czterech miesięcy), przewlekłą (ponad cztery miesiące) oraz resztkową, będącą następstwem długotrwałego zakażenia.

Bruceloza przyczyny i drobnoustroje
Chorobę wywołują nieruchome, polimorficzne bakterie Gram-ujemne z rodzaju Brucella. Rodzaj drobnoustroju wpływa na ciężkość zakażenia – infekcja wywołana przez Brucella melitensis ma zazwyczaj najpoważniejszy przebieg. Bakterie te są wysoce inwazyjne, rozmnażają się wewnątrz komórek gospodarza, ale potrafią także aktywnie funkcjonować poza nimi. Charakteryzują się dużą stabilnością w środowisku:

• W wodzie – ponad dwa miesiące,

• W surowym mięsie – do trzech miesięcy (w mięsie solonym około 30 dni),

• W serze feta – około dwa miesiące,

• W futrze zwierzęcym – do czterech miesięcy.
  Gotowanie jest skuteczną metodą eliminacji drobnoustroju – podgrzanie do 60 °C przez 30 minut powoduje jego śmierć.

Źródła zakażenia i drogi transmisji
Rezerwuarem zakażenia są głównie zwierzęta, takie jak kozy, owce, krowy i świnie. W niektórych przypadkach zakażenie może wystąpić także od koni, wielbłądów czy innych gatunków. Drobnoustroje wydalane są przez chore zwierzęta z kałem, moczem, mlekiem oraz płynem owodniowym. Główna droga zakażenia to droga fekalno-oralna, choć możliwe jest także przeniesienie poprzez bezpośredni kontakt z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi oraz drogą powietrzną podczas wdychania skażonego pyłu.
Mleko, przetwory mleczne (np. ser feta, kumys, sery), mięso oraz produkty pochodzenia zwierzęcego (takie jak wełna czy skóra) stanowią poważne zagrożenie epidemiologiczne. Zwierzęta skażają również glebę, wodę i paszę swoimi odchodami, co może przyczyniać się do przenoszenia chorób drogą pokarmową.

Ryzyko zakażenia u kobiet i odporność
U ciężarnych kobiet istnieje ryzyko wewnątrzmacicznego przeniesienia zakażenia, a infekcja może również wystąpić po porodzie, podczas karmienia piersią. Po zakażeniu odporność utrzymuje się zazwyczaj przez 6–9 miesięcy, a ponowne zakażenie występuje w około 2–7% przypadków.

Objawy brucelozy

Okres inkubacji
Okres inkubacji wynosi zwykle od 1 do 4 tygodni, choć w przypadku utajonego nosicielstwa może się wydłużyć do 2–3 miesięcy.

Bruceloza ostra
W postaci ostrej choroba rozwija się szybko. U młodszych pacjentów objawy pojawiają się gwałtownie, natomiast u osób starszych początkowe symptomy bywają bardziej subtelne – obejmują ogólne osłabienie, bezsenność, zmęczenie oraz bóle stawów i mięśni, które narastają w ciągu kilku dni. Następuje gwałtowny wzrost temperatury do wysokich wartości, przeplatany intensywnymi dreszczami i obfitym poceniem, co skutkuje umiarkowanym stanem zatrucia organizmu. Gorączka trwa zazwyczaj kilka dni, ale może przedłużać się nawet do trzech tygodni lub miesiąca. Pacjenci skarżą się na zaburzenia snu, apetytu, bóle głowy oraz zmienność nastroju. Na szczycie gorączki obserwuje się zaczerwienienie i obrzęk twarzy oraz szyi na tle ogólnej bladości. Dodatkowo może wystąpić umiarkowane powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie w okolicach szyi i pach. W tej postaci możliwe jest również wystąpienie zapalenia tkanki łącznej i włóknienia – bolesnych, gęstych narośli umiejscowionych wzdłuż ścięgien i mięśni, o wielkości zbliżonej do ziarenka grochu, a niekiedy osiągających rozmiar małego jaja.

Bruceloza podostra
Charakteryzuje się naprzemiennymi okresami gorączki i prawidłowej temperatury ciała. Epizody gorączkowe mogą trwać różnie, a wzrost temperatury bywa zmienny – od stanów podgorączkowych po bardzo wysokie wartości. Podczas gorączkowych epizodów występują objawy zatrucia, takie jak bóle mięśni i stawów, parestezje (uczucie mrowienia oraz „gęsia skórka”), ogólne osłabienie, utrata apetytu oraz zaburzenia rytmu serca. W fazie szczytowej gorączki może pojawić się względna bradykardia, natomiast przy powrocie do normy obserwuje się przyspieszenie akcji serca. Dźwięki serca bywają stłumione, a pacjenci często odczuwają intensywne pragnienie, suchość w ustach oraz zaparcia. Chorobie tej często towarzyszą zwłóknienia oraz cellulit. W cięższych przypadkach może dojść do rozwoju toksycznego wstrząsu infekcyjnego, z powikłaniami, takimi jak zapalenie osierdzia. Do charakterystycznych objawów postaci podostrej należą także reakcje alergiczne – wysypki, zapalenie skóry czy zmiany naczyniowe. Pierwszym układem, który najczęściej ulega uszkodzeniu, jest aparat stawowy – rozwija się reaktywne zapalenie wielostawowe, zapalenie kaletek maziowych oraz ścięgien i pochewek. U mężczyzn mogą wystąpić uszkodzenia jąder i struktur przydatkowych, a u kobiet – nieregularne miesiączki oraz zapalenie błony śluzowej macicy. Zakażenie w czasie ciąży zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu.

Bruceloza przewlekła
Przewlekła postać choroby charakteryzuje się falowym przebiegiem z okresami zaostrzeń i remisji. Stan ogólnego zatrucia bywa umiarkowany, a temperatura ciała rzadko przekracza wartości podgorączkowe. Między epizodami zaostrzeń mogą występować przerwy trwające od 1 do 2 miesięcy. Pojawienie się nowych ognisk zakażenia powoduje pogorszenie ogólnego stanu zdrowia. Objawy przewlekłej brucelozy zależą od dominującego uszkodzenia danego układu – często obserwuje się zapalenia stawów, zwłóknienia oraz cellulit w odcinku lędźwiowym, krzyżowym czy w stawach łokciowych. Może dojść do zapalenia stawów kręgosłupa, co znacząco ogranicza ruchomość i powoduje silny ból. Uszkodzenia stawów często prowadzą do ich destrukcji i deformacji. Dodatkowo pacjenci mogą doświadczać zapalenia nerwów, korzeni nerwowych oraz splotów, co skutkuje parestezjami. Długotrwały przebieg choroby sprzyja rozwojowi nerwicy reaktywnej oraz alergicznemu zapaleniu gruczołów płciowych, prowadząc do zaburzeń płodności – niepłodności u kobiet i impotencji u mężczyzn. Przewlekła bruceloza może utrzymywać się przez 2–3 lata, zwłaszcza przy nawracających zakażeniach.

Bruceloza resztkowa
Resztkowa postać choroby, czyli opóźnione skutki zakażenia, wynika z długotrwałej reaktywności immunologicznej. Zmiany w strukturze układu odpornościowego mogą skutkować utrzymującymi się stanami podgorączkowymi, zaburzeniami psychicznymi oraz przewlekłymi problemami stawowymi i tkanką łączną. Ponadto zakażenie może prowadzić do degeneracyjnych zmian tkanki włóknistej, zwłaszcza w obrębie pni nerwowych i splotów, zwiększając ryzyko wystąpienia przykurczów oraz objawów neurologicznych, takich jak niedowłady czy neuropatie. Długotrwały przebieg choroby przyczynia się do trwałych zaburzeń funkcji układu ruchu na skutek nieodwracalnego uszkodzenia tkanek stawowych i więzadeł, co często skutkuje wskazaniem do leczenia chirurgicznego.

Bruceloza diagnostyka

Diagnostyka bakteriologiczna brucelozy prowadzona jest w wyspecjalizowanych laboratoriach, przystosowanych do pracy z drobnoustrojami wywołującymi groźne zakażenia. Izolację bakterii Brucella przeprowadza się na podstawie hodowli materiału biologicznego pobranego z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego lub węzłów chłonnych. Ze względu na wysokie koszty, izolację patogenu wykonuje się rzadko – do potwierdzenia rozpoznania wystarczające jest oznaczenie antygenów Brucella w surowicy krwi oraz wykonanie badań serologicznych.
Antygeny wykrywa się metodami takimi jak ELISA, RKA, RLA oraz RAGA, natomiast przeciwciała oznacza się przy użyciu odczynników RA, RNGA, RSK, RIF, a także przy pomocy reakcji Wrighta oraz testu interakcji Brucella z surowicą pacjenta. Pozytywny wynik co najmniej 3–4 różnych testów serologicznych stanowi podstawę postawienia rozpoznania. Dodatkowo, od 20–25 dnia choroby oraz przez długi okres po wyzdrowieniu, można zaobserwować dodatnią reakcję w teście skórnym Burné’a (podskórne podanie bruceliny).

Bruceloza leczenie

W łagodnych przypadkach zaleca się leczenie ambulatoryjne, natomiast cięższy przebieg choroby, z ryzykiem powikłań, wymaga hospitalizacji. W okresie gorączkowym pacjentom rekomenduje się odpoczynek w łóżku.
Terapia etiotropowa polega na stosowaniu kombinacji antybiotyków z różnych grup, przy czym przynajmniej jeden z leków musi przenikać do wnętrza komórek. Skuteczne schematy terapeutyczne obejmują m.in. kombinacje ryfampicyny z doksycykliną lub ofloksacyną, a także doksycyklinę ze streptomycyną. W przypadkach nawrotu choroby stosuje się powtórną kurację antybiotykową.

Oprócz leczenia podstawowego wprowadza się także terapię patogenetyczną i objawową, która obejmuje:

• Terapie detoksykacyjne – dostosowane do stopnia zatrucia,

• Środki immunostymulujące – np. wyciąg z grasicy bydlęcej, pentoksyl,

• Blokady nowokainowe – stosowane w leczeniu zapalenia stawów kręgosłupa oraz intensywnego zapalenia korzeni nerwowych,

• Leki przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz kortykosteroidy, dobrane odpowiednio do przebiegu i nasilenia objawów stawowych.

W przeszłości stosowano także szczepionkę terapeutyczną jako element złożonej terapii, jednak ze względu na ryzyko wyraźnego osłabienia odporności oraz możliwość wywołania procesów autoimmunologicznych, ta metoda została odrzucona. W okresie remisji pacjentom zaleca się korzystanie z zabiegów uzdrowiskowych, fizjoterapii (np. kąpiele UHF, kwarcowe, radonowe) oraz regularną terapię ruchową.

Bruceloza rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Bruceloza powikłania nieleczenia
Brak właściwego leczenia brucelozy niesie ze sobą ryzyko rozwoju wielu groźnych powikłań. Przewlekły przebieg choroby może skutkować zapaleniem stawów, co prowadzi do ograniczenia ruchomości i trwałych zmian w tkance łącznej. Nieleczona infekcja zwiększa również ryzyko zapalenia wyściółki serca, co może zagrażać życiu. Osłabiony układ odpornościowy sprzyja wtórnym zakażeniom, a uszkodzenia układu nerwowego mogą powodować neuropatie oraz problemy z koncentracją. W rezultacie, brak odpowiedniej terapii może prowadzić do trwałych uszkodzeń narządów i znaczącego pogorszenia jakości życia.

Bruceloza śmiertelność
Śmiertelność związana z brucelozą jest stosunkowo niska, jeśli choroba jest wcześnie rozpoznana i odpowiednio leczona. Opóźniona diagnoza lub niewłaściwa terapia mogą jednak skutkować rozwojem powikłań, takich jak zapalenie wyściółki serca, które znacząco zwiększają ryzyko zgonu. W skrajnych przypadkach ciężkie uszkodzenia narządów, szczególnie u osób z osłabionym układem odpornościowym, mogą prowadzić do śmierci. Właściwe i terminowe wdrożenie antybiotykoterapii oraz monitorowanie stanu pacjenta są kluczowe dla zmniejszenia ryzyka śmiertelności.

Bruceloza zapobieganie
Zapobieganie brucelozie opiera się przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny i kontroli jakości żywności. Kluczowe jest spożywanie jedynie pasteryzowanych produktów mlecznych oraz unikanie surowego mięsa, szczególnie w regionach o podwyższonym ryzyku zakażenia. Osoby pracujące w rolnictwie i hodowli zwierząt powinny stosować odpowiednie środki ochrony osobistej, takie jak rękawice i maski, oraz regularnie przechodzić badania kontrolne. Edukacja w zakresie bezpiecznego obchodzenia się z żywnością oraz ścisłe normy sanitarne pomagają skutecznie ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby.

Bruceloza rokowanie w leczeniu
Rokowanie w leczeniu brucelozy zależy w dużej mierze od szybkości postawienia diagnozy i wdrożenia właściwej terapii antybiotykowej. Wczesne rozpoznanie pozwala na skuteczne zahamowanie rozwoju choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań. U większości pacjentów obserwuje się stopniową poprawę stanu zdrowia, choć przebieg choroby może być zmienny. Kluczowe jest regularne monitorowanie stanu zdrowia, co umożliwia szybką interwencję w przypadku nawrotów lub pogorszenia stanu. Ścisłe przestrzeganie zaleceń terapeutycznych oraz regularne kontrole lekarskie są fundamentem skutecznego leczenia.

Bruceloza – przypadki w Polsce, występowanie
W Polsce bruceloza występuje sporadycznie, głównie wśród osób pracujących w rolnictwie i hodowli zwierząt. Najczęściej diagnozowani są pacjenci w wieku produkcyjnym, choć przypadki mogą dotyczyć także młodszych i starszych osób. Statystyki wskazują, że choroba częściej dotyka mężczyzn, co wynika z charakteru wykonywanych zawodów. Dzięki skutecznym systemom kontroli i profilaktyki, liczba zachorowań pozostaje na niskim poziomie, co świadczy o wysokim stopniu zabezpieczenia zdrowia publicznego.

Bruceloza do jakiego lekarza się udać, jaki oddział szpitala leczy tę chorobę
W przypadku podejrzenia brucelozy najlepiej skonsultować się z lekarzem chorób zakaźnych lub internistą, którzy posiadają doświadczenie w diagnostyce i leczeniu tej choroby. W szpitalach pacjentów z brucelozą kieruje się na oddziały chorób zakaźnych, gdzie specjaliści przeprowadzają kompleksową diagnostykę i wdrażają odpowiednią terapię antybiotykową. W razie wystąpienia powikłań, takich jak uszkodzenia stawów czy powikłania kardiologiczne, konieczna może być konsultacja z reumatologiem, kardiologiem lub neurologiem. Szybka diagnoza i kompleksowe leczenie są kluczowe dla skutecznego powrotu do zdrowia.