Atonia macicy uterine atony to stan, w którym dochodzi do całkowitej utraty napięcia mięśni macicy po porodzie lub w jego wczesnym okresie. Upośledzenie funkcji skurczowej prowadzi do zaburzeń hemostazy i masywnego krwawienia. Objawy u kobiety mogą obejmować wstrząs, spadek ciśnienia krwi i rozwój zespołu DIC.

Atonia macicy (gr. „a” – brak, „tonos” – napięcie) jest rzadkim powikłaniem okresu poporodowego. W przeciwieństwie do niedociśnienia, które w 90% przypadków jest przyczyną krwawień, całkowity brak napięcia macicy z powikłaniami obserwuje się u 4-6% rodzących kobiet, najczęściej w pierwszych godzinach po porodzie. Choroba częściej dotyka młode kobiety oraz pacjentki w późnym wieku rozrodczym. Ryzyko wystąpienia atonii jest wyższe u wieloródek oraz u kobiet z chorobami ginekologicznymi.

Atonia macicy przyczyny

Atonia macicy może być wtórna, rozwijająca się po wcześniejszym niedociśnieniu, lub pierwotna (prawdziwa), bez wcześniejszych zaburzeń kurczliwości. W przypadku pierwotnej formy przyczynami mogą być wrodzone wady mięśniówki macicy, zaburzenia neurohumoralne oraz zmiany w poziomach acetylocholiny, cholinoesterazy i hormonów płciowych. Do czynników sprzyjających atonii należą:

• Nadmierne rozciągnięcie macicy: Ciąża mnoga, wielowodzie czy narodziny dużego płodu prowadzą do nadmiernego rozciągnięcia mięśni macicy, co obniża jej zdolność do skurczów. Ryzyko jest wyższe u kobiet z wieloma porodami i krótkimi przerwami między ciążami.

• Zatrzymanie części łożyska: Przyrośnięte lub nieprawidłowo umiejscowione łożysko oraz pozostałości błon płodowych uniemożliwiają prawidłowe skurcze macicy, zwiększając ryzyko krwawienia.

• Zakłócenie przebiegu porodu: Szybki poród nadmiernie pobudza układ nerwowy, prowadząc do jego wyczerpania. Długotrwałe skurcze, wtórne osłabienie porodu oraz stymulacja oksytocyną mogą zaburzać transmisję nerwowo-mięśniową, co prowadzi do atonii.

• Zmiany morfologiczne macicy: Blizny po cięciach cesarskich, mięśniaki, przebyte zabiegi chirurgiczne oraz zapalenie błony śluzowej macicy mogą obniżać zdolność macicy do skurczów.

• Urazy macicy: Manipulacje podczas porodu, takie jak zewnętrzny masaż macicy czy nieprawidłowe oddzielenie łożyska, mogą uszkadzać mięśniówkę, co obniża jej kurczliwość.

Zwykle krwawienie po oddzieleniu łożyska zatrzymuje się dzięki skurczom macicy, które zwężają światło tętnic spiralnych i aktywują czynniki krzepnięcia. Jednak przy długim porodzie i nadmiernym rozciągnięciu macicy zasoby ATP ulegają wyczerpaniu, a regulacja humoralna zostaje zakłócona. Początkowo pojawia się niedociśnienie, a jeśli w jamie macicy pozostają skrzepy krwi, fragmenty łożyska czy błon płodowych, zaburzają one skurcze macicy i sprzyjają krwawieniu. Gdy utrata krwi przekracza 500 ml, rozwija się zaburzenie hemostazy i wyczerpanie rezerw układu krzepnięcia, co może prowadzić do wstrząsu krwotocznego, niewydolności narządowej, zespołu DIC i śmierci.

Atonia macicy objawy

Atonię macicy, czyli osłabienie jej napięcia, rozpoznaje się w III okresie porodu lub po oddzieleniu łożyska. Zwykle w tym czasie występują niewielkie, bolesne skurcze mięśniówki macicy, jednak przy atonii są one nieobecne. Z pochwy może wypływać duża ilość krwi lub skrzepów. Czasami macica może zatrzymać nawet do 1 litra krwi, bez widocznych objawów pogorszenia. Nacisk na dno macicy powoduje nasilenie krwawienia. Niepokojące są silne dreszcze, przyspieszone tętno i duszność.

Przy atonii macicy ciągłe i obfite krwawienie może prowadzić do wstrząsu krwotocznego. Skóra staje się blada, rodząca odczuwa kołatanie serca i zawroty głowy. Objawy wstrząsu nasilają się, a ciśnienie krwi spada. W przypadku braku szybkiej interwencji medycznej pacjentka może stracić przytomność.
Ryzyko poważnych powikłań atonii jest większe u kobiet, które podczas ciąży miały gestozę lub stan przedrzucawkowy. W tych przypadkach często występuje nadkrzepliwość krwi, co przy atonii macicy może prowadzić do niewydolności mechanizmów kompensacyjnych i rozwoju rozsianego zespołu krzepnięcia wewnątrznaczyniowego. U otyłych kobiet wzrost objętości krwi w ciąży jest mniejszy, a nawet niewielka utrata krwi może grozić wstrząsem krwotocznym.

Śmierć może nastąpić w wyniku masywnego lub niewielkiego krwawienia, a ryzyko zależy od zdolności kompensacyjnych organizmu. Znaczny spadek objętości krwi powoduje zmniejszenie powrotu żylnego do serca, spadek objętości minutowej i wyrzutowej, obniżenie ciśnienia krwi, co może prowadzić do zgonu.

Atonia macicy rozpoznanie

W przypadku atonii macicy kluczowe jest szybkie rozpoznanie schorzenia i ocena stopnia utraty krwi. Pozwala to na wczesne rozpoczęcie leczenia i poprawę rokowania. W badaniu uczestniczy anestezjolog-resuscytator. Stosowane metody diagnostyczne obejmują:

• Kontrola zewnętrzna: W przypadku atonii macica jest zwiotczała i miękka, co można wyczuć przez brzuch. Po rozwinięciu atonii palpacja jest utrudniona, a czasem dno macicy wyczuwalne jest pod wyrostkiem mieczykowatym.

• Kontrola kanału rodnego: Lekarz bada jamę macicy ręką, stwierdzając brak jej skurczów. Możliwe jest także usunięcie skrzepów lub resztek łożyska.

• Ocena utraty krwi: Pomiar objętości krwi na tacy porodowej oraz ocena wskaźników hematokrytu, poziomu hemoglobiny i wskaźnika Algovera.

Atonia macicy leczenie

Po porodzie pacjentka pozostaje na sali porodowej, a w ciężkich przypadkach wymagających interwencji chirurgicznej, trafia na salę operacyjną. Opiekę sprawuje zespół położniczo-ginekologiczny z anestezjologiem i transfuzjologiem. Leczenie rozpoczyna się od metod zachowawczych i stopniowo przechodzi do bardziej inwazyjnych, jeśli wcześniejsze techniki okażą się nieskuteczne.

Terapia zachowawcza
W momencie pojawienia się pierwszych oznak atonii, stosuje się metody mające na celu wywołanie skurczów mięśni macicy i zmniejszenie krwawienia. W przypadku ciężkiej atonii podejmuje się bardziej aktywne działania:

• Chłodzenie: Na podbrzuszu umieszcza się worek z lodem, co zmniejsza przepływ krwi do macicy i nasila skurcze mięśni.

• Podawanie leków macicznych: Po porodzie podaje się oksytocynę lub metyloergometrynę w celu wywołania skurczów macicy.

• Ręczne oddzielanie łożyska: Jeśli przyczyną atonii jest zatrzymanie fragmentów łożyska, lekarz usuwa je w znieczuleniu.

• Masaż macicy: Masaż przez powłoki brzuszne lub wewnętrzny masaż może pomóc w zatrzymaniu krwawienia.

• Zastrzyki z prostaglandyny: Wstrzyknięcie prostaglandyn do ściany macicy wywołuje jej skurcze.

• Korekta hemostazy: W celu kompensacji zaburzeń krzepnięcia podaje się preparaty osocza, roztwory koloidalne oraz inne leki.

• Tamponada macicy: Wprowadzany jest balon wewnątrzmaciczny wypełniony roztworem chlorku sodu, co pomaga w ocenie napięcia i redukcji krwawienia.

Leczenie chirurgiczne
Jeżeli leczenie zachowawcze jest nieskuteczne, konieczne może być przeprowadzenie interwencji chirurgicznej. Metoda dobierana jest indywidualnie na podstawie stanu pacjentki i stopnia utraty krwi:

• Szwy hemostatyczne: Założenie specjalnych szwów na macicę podczas laparotomii.

• Podwiązanie tętnic biodrowych wewnętrznych: Zabieg polega na zamknięciu tętnic, aby zmniejszyć przepływ krwi do macicy.

• Histerektomia: W ostateczności, gdy inne metody zawiodą, wykonuje się usunięcie macicy.

Atonia macicy rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Powikłania nieleczenia atonii macicy

Nieleczona atonia macicy może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak ciężki krwotok poporodowy, który może skutkować szokiem, utratą dużej ilości krwi, a nawet śmiercią matki. Długotrwałe krwawienie może również prowadzić do niedokrwienia narządów, zakażeń oraz powstawania anemii. Ponadto, pacjentka może wymagać przetoczenia krwi, interwencji chirurgicznych, a także długotrwałej hospitalizacji i rehabilitacji. W skrajnych przypadkach, brak szybkiej interwencji medycznej może zagrażać życiu.

Śmiertelność związana z atonią macicy

Atonia macicy jest jedną z głównych przyczyn zgonów kobiet w okresie poporodowym. Śmiertelność związana z tą komplikacją może być znaczna, zwłaszcza w warunkach ograniczonego dostępu do opieki medycznej. Szybkie rozpoznanie i interwencja medyczna, takie jak podanie oksytocyn, masaż macicy czy zabiegi chirurgiczne, są kluczowe dla zmniejszenia ryzyka zgonu. W krajach rozwiniętych, dzięki nowoczesnym metodom leczenia i dostępności opieki, śmiertelność jest znacznie niższa, jednak w regionach o niższym poziomie opieki zdrowotnej może być wyższa. Statystyki pokazują, że odpowiednie zarządzanie atonią macicy znacznie redukuje wskaźniki śmiertelności.

Zapobieganie atonii macicy

Zapobieganie atonii macicy opiera się na właściwej opiece przed, w trakcie i po porodzie. Kluczowe działania obejmują stosowanie aktywnej farmakologicznej profilaktyki krwotoków, takiej jak podanie oksytocyn bezpośrednio po porodzie, co pomaga w skurczach macicy. Regularne monitorowanie skurczów macicy podczas porodu oraz szybka interwencja w przypadku ich braku jest istotna. Inne metody prewencyjne to odpowiednia technika porodowa, unikanie nadmiernego naciągania tkanek podczas porodu oraz odpowiednia objętość płynów podawanych pacjentce. Edukacja personelu medycznego oraz posiadanie protokołów postępowania w przypadku atonii również przyczyniają się do redukcji ryzyka jej wystąpienia.

Rokowanie w leczeniu atonii macicy

Rokowanie w leczeniu atonii macicy jest zazwyczaj dobre, zwłaszcza przy wczesnym rozpoznaniu i odpowiedniej interwencji. Dzięki nowoczesnym metodom farmakologicznym, takim jak oksytocyny, ergometryna czy prostaglandyny, większość przypadków atonii można skutecznie opanować, co minimalizuje ryzyko powikłań. W przypadku braku odpowiedzi na leczenie farmakologiczne, dostępne są zabiegi mechaniczne, takie jak masaż macicy czy tamponada, a w skrajnych przypadkach interwencje chirurgiczne, włącznie z histerektomią. Szybkie działanie personelu medycznego i zastosowanie odpowiednich procedur zwiększa szanse na pełne wyzdrowienie matki bez trwałych uszczerbków na zdrowiu.

Atonia macicy przypadki występowanie choroby w Polsce

Atonia macicy jest jedną z najczęstszych przyczyn krwotoków poporodowych w Polsce. Szacuje się, że występuje u około 5-10% kobiet po porodzie. Najczęściej dotyczy kobiet w wieku rozrodczym, zazwyczaj między 20 a 40 rokiem życia. Statystyki pokazują, że dzięki zaawansowanej opiece medycznej i protokołom zarządzania porodem, liczba powikłań związanych z atonią macicy znacznie się zmniejszyła. W Polsce, dzięki dostępowi do nowoczesnych metod leczenia i profilaktyki, śmiertelność związana z tą komplikacją jest niska. Jednakże, wciąż pozostaje istotnym problemem zdrowotnym wymagającym ciągłej uwagi ze strony służby zdrowia.

Którego lekarza odwiedzić i gdzie leczy się atonię macicy

W przypadku atonii macicy, na pierwszej wizycie należy udać się do lekarza położnika lub ginekologa. Leczenie tej choroby zwykle odbywa się na oddziałach położniczych w szpitalach. Specjalistyczny personel medyczny, w tym położne i ginekologowie, są odpowiedzialni za monitorowanie stanu pacjentki oraz przeprowadzanie niezbędnych interwencji. W przypadkach powikłań, takich jak ciężki krwotok, może być konieczne skonsultowanie się z anestezjologiem czy chirurgiem, którzy działają w ramach zespołu wielospecjalistycznego.