Atelosteogeneza atelosteogenesis to grupa chorób genetycznych - chondrodysplazji, które często prowadzą do zgonu we wczesnym dzieciństwie lub już w trakcie rozwoju płodu. Główne objawy choroby obejmują niedorozwój dalszych części kości udowej i ramiennej, skrócenie żeber i zwężenie klatki piersiowej, zwichnięcia stawów oraz deformacje kości długich.

Atelosteogeneza (dysplazja de la Chapelle'a, dysplazja kości noworodków) to ciężka, często śmiertelna forma chondrodysplazji o wysokiej śmiertelności we wczesnym okresie życia. Najczęstsza forma choroby (atelosteogeneza typu 2) dziedziczy się autosomalnie recesywnie. Typy 1 i 3 wynikają z mutacji dziedziczonych autosomalnie dominująco, ale najczęstszą przyczyną tych form są nowe mutacje genetyczne (de novo).

Częstość występowania choroby jest niska - mniej niż 1 na 1 000 000 urodzeń, a choroba dotyka w równym stopniu chłopców i dziewcząt. Znane są rzadkie przypadki, w których pacjenci dożywali dorosłości, głównie w przypadku atelosteogenezy typu 2, a jedynie pojedynczy przypadek dotyczył typu 3. W praktyce pediatrycznej uważa się ją za jedną z najcięższych form wrodzonych chondrodysplazji.

Przyczyny atelosteogenezy: Choroba spowodowana jest mutacjami w genach FLNB (typ 1 i 3) oraz SLC26A2 (typ 2). Gen FLNB, zlokalizowany na chromosomie 3, koduje białko filaminę B, które odgrywa istotną rolę w budowie szkieletu wewnątrzkomórkowego i struktur tkanki łącznej. Mutacje w tym genie, które mają charakter autosomalny dominujący, prowadzą do licznych nieprawidłowości w szkielecie, tkance łącznej i narządach wewnętrznych, często skutkując obumarciem płodu lub wczesnym zgonem.

Atelosteogeneza typu 2 jest spowodowana mutacją w genie SLC26A2 i dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Gen ten koduje białko transportujące jony siarczanowe, kluczowe w formowaniu proteoglikanów w chrząstkach, a także w tworzeniu kości śródchrzęstnych. Mutacje w tym genie skutkują zaburzeniami w rozwoju układu kostno-szkieletowego oraz wewnętrznych narządów, takich jak płuca i serce, co często prowadzi do przedwczesnej śmierci pacjentów.

Klasyfikacja: Obecnie wyróżnia się trzy główne typy choroby:

• Atelosteogeneza typu 1: Powodowana przez śmiertelną mutację w genie FLNB, najczęściej de novo. Charakteryzuje się ciężkimi wadami rozwojowymi, często prowadzącymi do śmierci płodowej.

• Atelosteogeneza typu 2 (dysplazja de la Chapelle’a): Spowodowana mutacją w genie SLC26A2 i dziedziczona autosomalnie recesywnie. Przedporodowa lub okołoporodowa śmierć jest rzadka, ale większość pacjentów umiera w pierwszych miesiącach życia z powodu niewydolności narządowej.

• Atelosteogeneza typu 3: Również związana z mutacjami w genie FLNB, dziedziczona autosomalnie dominująco lub pojawiająca się spontanicznie. Zgon następuje zwykle w pierwszych tygodniach życia z powodu ciężkich wad rozwojowych.

W większości przypadków neonatolog na podstawie badania fizykalnego i zdjęcia RTG nie jest w stanie rozróżnić typów atelosteogenezy. Ostateczną diagnozę może postawić jedynie genetyk, wykonując sekwencjonowanie genów i określając typ mutacji.

Atelosteogeneza objawy

Objawy choroby mogą się różnić w zależności od pacjenta. U większości noworodków z atelosteogenezą obserwuje się skrócenie kończyn górnych i dolnych, małą klatkę piersiową oraz odwiedzenie kciuków i stóp. Twarz jest często płaska, z wyraźnym rozsunięciem oczu (hiperteloryzm) oraz spłaszczonym nosem.

Często stwierdza się również niedorozwój płuc, wady serca oraz zwężenie krtani, co bywa przyczyną śmierci we wczesnym okresie życia. Jeśli pacjent przeżywa pierwsze dni i tygodnie, często rozwija się u niego ciężka skolioza, deformacje stóp, takie jak stopa końsko-szpotawa. Śmierć w starszym wieku często wynika z powikłań ze strony narządów wewnętrznych.

Atelosteogeneza rozpoznanie

Rozpoznanie atelosteogenezy opiera się na ocenie stanu klinicznego pacjenta, badaniach radiologicznych oraz nowoczesnych metodach genetycznych. Zdjęcia rentgenowskie wykazują skrzywienie długich kości oraz zaburzenia kostnienia w ich dystalnych częściach. W badaniu rentgenowskim klatki piersiowej obserwuje się skrócone żebra, deformacje kręgów piersiowych oraz rozszczepy w ich strukturach. Dodatkowo można zaobserwować zwichnięcia stawów kolanowych, biodrowych i barkowych oraz zaburzenia kostnienia w kościach dłoni.

Diagnostyka genetyczna obejmuje sekwencjonowanie genów FLNB i SLC26A2 w celu wykrycia i zidentyfikowania mutacji. Wskazana jest również diagnostyka różnicowa z innymi formami dziedzicznych dysplazji, takimi jak dysplazja diastroficzna czy zespół Larsena. Diagnostyka prenatalna możliwa jest dzięki badaniom echograficznym oraz genetycznym, takim jak amniopunkcja.

Atelosteogeneza leczenie

Obecnie brak jest skutecznego leczenia przyczynowego atelosteogenezy. Postępowanie ogranicza się do leczenia wspomagającego, które obejmuje resuscytację noworodków oraz, w niektórych przypadkach, zabiegi chirurgiczne korygujące wady serca lub inne zaburzenia narządowe. Rokowanie jest zazwyczaj bardzo niekorzystne, tylko niewielki procent pacjentów dożywa pierwszego roku życia, a przypadki przeżycia do wieku dorosłego są niezwykle rzadkie.

Atelosteogeneza rokowanie, zapobieganie, powikłania, śmiertelność, występowanie przypadki choroby w Polsce, jaki lekarz leczy, jaki szpital, jaki odział szpitalny 

Atelosteogeneza jest poważną chorobą genetyczną, a brak leczenia prowadzi do ciężkich powikłań. Nieleczona może skutkować poważnymi deformacjami szkieletu, co utrudnia funkcjonowanie i ruch. U noworodków może powodować niewydolność oddechową z powodu nieprawidłowo ukształtowanej klatki piersiowej. Wady kręgosłupa mogą prowadzić do ucisku na rdzeń kręgowy, powodując objawy neurologiczne. Ponadto, brak interwencji może skutkować opóźnieniem rozwoju fizycznego i niską jakością życia.

Atelosteogeneza jest chorobą o wysokiej śmiertelności, zwłaszcza w najcięższych postaciach. Wielu noworodków z tą diagnozą nie przeżywa pierwszych dni lub tygodni życia z powodu poważnych wad układu oddechowego i krążenia. Deformacje klatki piersiowej i kręgosłupa mogą prowadzić do niewydolności oddechowej. Wczesna diagnoza prenatalna pozwala na przygotowanie odpowiedniej opieki medycznej, jednak rokowania są zazwyczaj niekorzystne. Intensywna terapia może przedłużyć życie, ale nie zawsze poprawia jego jakość.

Atelosteogeneza jest spowodowana mutacjami genetycznymi, dlatego nie istnieje skuteczna metoda zapobiegania tej chorobie. Jednakże pary z obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skorzystać z poradnictwa genetycznego. Badania prenatalne, takie jak ultrasonografia czy diagnostyka molekularna, mogą wykryć nieprawidłowości w rozwoju płodu. W przypadku stwierdzenia ryzyka rodzice mogą być informowani o możliwościach i konsekwencjach. Edukacja i świadomość genetyczna są kluczowe w minimalizowaniu ryzyka.

Rokowanie w przypadku atelosteogenezy zależy od typu i nasilenia choroby. Niestety, w najcięższych formach rokowania są złe, a wiele dzieci nie przeżywa okresu noworodkowego. W lżejszych przypadkach intensywna opieka medyczna, w tym interwencje chirurgiczne, może poprawić jakość życia i przedłużyć przeżycie. Leczenie skupia się na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom. Wielodyscyplinarne podejście z udziałem ortopedów, pulmonologów i rehabilitantów jest kluczowe dla optymalizacji wyników terapii.

Atelosteogeneza jest niezwykle rzadką chorobą genetyczną, także w Polsce. Ze względu na jej rzadkość, dokładne statystyki dotyczące liczby przypadków są ograniczone. Choroba może dotyczyć zarówno chłopców, jak i dziewczynek. Diagnozowana jest zwykle prenatalnie lub tuż po urodzeniu. W Polsce odnotowano pojedyncze przypadki, a opieka nad chorymi wymaga zaangażowania specjalistycznych ośrodków medycznych.

Pacjenci z podejrzeniem atelosteogenezy powinni skonsultować się z genetykiem klinicznym oraz ortopedą specjalizującym się w chorobach układu kostnego. W diagnostyce i leczeniu zaangażowane są oddziały genetyki klinicznej, neonatologii oraz ortopedii dziecięcej. Wyspecjalizowane ośrodki medyczne oferują wielodyscyplinarną opiekę, obejmującą diagnostykę prenatalną, opiekę po urodzeniu i wsparcie rehabilitacyjne.