Żółta plwocina

Żółta plwocina pojawia się w przebiegu różnych chorób układu oskrzelowo-płucnego, takich jak ostre czy przewlekłe ropne zapalenie oskrzeli, przewlekła obturacyjna choroba płuc, ropień płuca oraz rozstrzenie oskrzeli. Mniej powszechne przyczyny tego objawu obejmują eozynofilię płucną, obecność ciał obcych w drogach oddechowych, schorzenia onkologiczne oraz wrodzone zaburzenia. Diagnoza opiera się na szeregu badań – od obrazowych (prześwietlenie klatki piersiowej, tomografia komputerowa) i funkcjonalnych (spirometria, pomiar przepływów szczytowych), po laboratoryjne analizy plwociny oraz badania krwi. Leczenie koncentruje się głównie na terapii farmakologicznej, która obejmuje antybiotyki, środki wykrztuśne, leki rozszerzające oskrzela oraz hormony, a w razie potrzeby – interwencje chirurgiczne.

Przyczyny żółtej plwociny

Ropne zapalenie oskrzeli
Ostry przebieg:
Choroba manifestuje się nagłymi, intensywnymi atakami wilgotnego kaszlu, podczas których odkrztuszana jest brudnożółta plwocina. Wydzielina ta, o płynnej konsystencji i nieprzyjemnym zapachu, może zawierać pojedyncze grudki o żółto-zielonym odcieniu. Kaszel potęguje się szczególnie rano oraz po inhalacjach, a pacjent często odczuwa także ból w klatce piersiowej, duszność i wzrost temperatury ciała.

Przewlekły przebieg:
W postaci przewlekłej, poza okresami zaostrzenia, pacjent sporadycznie odkrztusza żółtą plwocinę, a kaszel często towarzyszy wydzielaniu mętnego śluzu. W czasie zaostrzeń obserwuje się zwiększoną częstotliwość napadów kaszlu oraz wzrost ilości ropnej wydzieliny, co idzie w parze z objawami zatrucia i obniżoną wydolnością organizmu. Przewlekły przebieg może prowadzić do zespołu obturacji oskrzeli.

Ropień płuca
W tej sytuacji dochodzi do przebicia ropnia do oskrzela odprowadzającego, co skutkuje nagłym przejściem od suchego, do obfitego, mokrego kaszlu. Pacjent odkrztusza duże ilości ropnej, żółtej plwociny – w niektórych przypadkach nawet od 0,5 do 1 litra dziennie. W początkowym etapie choroby towarzyszy wysoka gorączka, dreszcze, silny ból w klatce piersiowej oraz bolesny, nieproduktywny kaszel. Po usunięciu wydzieliny stan zdrowia zazwyczaj ulega gwałtownej poprawie, a temperatura ciała wraca do normy.

Rozstrzenie oskrzeli
W łagodniejszych do umiarkowanych postaci rozstrzenia oskrzeli występuje gęsta, żółta plwocina, podczas gdy w ciężkich przypadkach może dominować zielona wydzielina o intensywnym, cuchnącym zapachu. Odkrztuszanie wydzieliny nasila się w okresach zaostrzenia – zazwyczaj 1–4 razy w roku. Najobfitsze wydzielanie obserwuje się rano, kiedy pacjent odkrztusza do 200 ml gęstej plwociny. W ciągu dnia mogą występować napady kaszlu związane z gromadzeniem się wydzieliny, która przy intensywnym kaszlu może zawierać również smugi krwi spowodowane uszkodzeniem drobnych naczyń krwionośnych. Towarzyszy temu uczucie duszności, objawy niewydolności oddechowej, zatrucie organizmu i ogólne osłabienie.

Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc (POChP)
W przebiegu POChP zaostrzenie choroby objawia się wydzielaniem żółtawej plwociny, co często wskazuje na wtórną infekcję bakteryjną. Pacjenci skarżą się na nasilony kaszel, po którym następuje odkrztuszanie gęstej wydzieliny. Zmiany strukturalne w drogach oddechowych oraz zaburzenia wentylacji stwarzają dogodne warunki do namnażania drobnoustrojów, dlatego ropne procesy mogą występować wielokrotnie w ciągu roku.

Eozynofilia płucna
Charakterystycznym objawem tej grupy chorób jest pojawienie się jasnożółtej, niemal kanarkowej plwociny, spowodowanej zwiększoną liczbą eozynofilów w śluzie. Objaw ten może występować w przebiegu różnych schorzeń, takich jak inwazje pasożytnicze (np. glistnica, ancylostomoza, węgorczyca), aspergiloza czy ostre i przewlekłe eozynofilowe zapalenie płuc. Zdarza się także, że podczas ataków astmy oskrzelowej dochodzi do wydzielania żółtej plwociny.

Zespół Kartagenera
Jest to wrodzona wada budowy nabłonka dróg oddechowych, która ujawnia się u niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Zaburzenia ruchu rzęsek prowadzą do nawracających zakażeń bakteryjnych, skutkujących występowaniem ropnej, żółtej wydzieliny. Na początku objaw ten pojawia się jedynie w okresach zaostrzenia choroby, jednak po 2–3 roku życia proces nabiera charakteru przewlekłego, a niewielka żółta wydzielina staje się stałym elementem kaszlu.

Ciało obce oskrzeli
Obecność ciała obcego w drogach oddechowych przez dłuższy czas może wywołać miejscowy ropny stan zapalny, co prowadzi do produkcji żółtej plwociny. Proces ten przebiega powoli, a podczas kaszlu wydziela się jedynie niewielka ilość ropy. Choroba przybiera wtedy formę przewlekłego zapalenia płuc z okresami zaostrzeń i remisji.

Rak płuc
Wystąpienie żółtej, ropnej wydzieliny w przebiegu zapalenia płuc nowotworowego jest poważnym sygnałem towarzyszącym chorobom nowotworowym. Rozwija się ono na skutek hipowentylacji lub atelektazji fragmentu tkanki płucnej. Pacjent odczuwa ból w klatce piersiowej, objawy zatrucia oraz podwyższoną, gorączkową temperaturę ciała, a także doświadcza częstego wilgotnego kaszlu z odkrztuszaniem żółtej plwociny. Podobny obraz kliniczny może być również związany z przerzutami nowotworowymi do płuc.

Diagnostyka

Przy występowaniu żółtej plwociny należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem rodzinnym lub pulmonologiem. Podczas badania fizykalnego oceniana jest aktywność klatki piersiowej, ruch międzyżebrowy oraz obecność miejscowego bólu przy palpacji. Osłuchiwanie płuc pozwala na wykrycie cech charakterystycznych – takich jak świszczący, chrapliwy lub amforyczny oddech – które ułatwiają postawienie wstępnej diagnozy. Schemat badań diagnostycznych obejmuje:

• Badania rentgenowskie
Na standardowym zdjęciu klatki piersiowej, wykonanym w dwóch projekcjach, widoczne są nacieki, okrągły cień z poziomem płynu oraz miejscowe zagęszczenia. Tomografia komputerowa jest stosowana w diagnostyce nowotworu, natomiast bronchografia potwierdza obecność przewlekłego zapalenia oskrzeli.

• Endoskopia drzewa oskrzelowego
Bronchoskopia umożliwia wzrokowe zbadanie dużych i średnich oskrzeli, co pozwala na wykrycie przewlekłych procesów zapalnych, włóknieniowych oraz nowotworów złośliwych. Podczas badania pobierane są wycinki podejrzanych tkanek do analizy mikroskopowej.

• Techniki funkcjonalne
Badania spirometryczne określają objętość wymuszonego wydechu, pojemność życiową płuc i inne wskaźniki funkcjonalne. Pomiar przepływomierzem szczytowym stanowi szybki test diagnostyczny, pomagający w ocenie zaburzeń oddychania.

• Badania plwociny
Metody cytologiczne pozwalają na identyfikację eozynofilów, neutrofili, specyficznych kryształów oraz spiral mucyny w wydzielinach z tchawicy i oskrzeli. Hodowla bakteryjna z antybiogramem umożliwia określenie rodzaju drobnoustroju wywołującego chorobę.

Dodatkowo, wykonuje się badania laboratoryjne – hemogram w celu oceny leukocytozy, wskaźnika OB, eozynofilii i limfopenii oraz badania biochemiczne krwi, które mierzą wskaźniki ostrej fazy oraz stosunek białek osocza. W związku z częstym upośledzeniem funkcji serca przy przewlekłych chorobach oddechowych, zaleca się również przeprowadzenie EKG oraz echokardiografii.

Leczenie

Opieka przeddiagnostyczna
Obecność żółtej plwociny wskazuje na znaczące uszkodzenie dróg oddechowych, dlatego niezwykle ważne jest szybkie zgłoszenie się do lekarza. Aby złagodzić dolegliwości, konieczne jest zapewnienie swobodnego odpływu ropy. W praktyce stosuje się odpowiednie pozycje drenażowe oraz masaż klatki piersiowej, natomiast leki przeciwkaszlowe odradza się, ponieważ mogą przyczyniać się do zalegania wydzieliny.

Terapia konserwatywna
W większości przypadków wydzielina o żółtawym zabarwieniu ma charakter ropny, co wymaga wdrożenia etiotropowej terapii przeciwbakteryjnej. Początkowo leki dobiera się empirycznie, a następnie, po otrzymaniu wyników antybiogramu, modyfikuje się plan leczenia. Eliminacja bakterii chorobotwórczych prowadzi do stopniowego ustania produkcji ropnej plwociny. W terapii objawowej stosuje się:

• Środki wykrztuśne – ułatwiają oczyszczanie dróg oddechowych poprzez rozrzedzenie i usunięcie gęstej wydzieliny, co skraca czas powrotu do zdrowia.
• Kortykosteroidy – wykorzystywane szczególnie przy eozynofilowej chorobie płuc, szybko redukują reakcje zapalne oraz alergiczne; podaje się je w postaci aerozolu lub pozajelitowo.
• Leki rozszerzające oskrzela – w przypadku występowania żółtawej wydzieliny związanej z rozstrzeniem oskrzeli lub POChP, stosuje się agoniści receptorów beta-adrenergicznych oraz preparaty antycholinergiczne, najczęściej w formie nebulizowanej.

Leczenie chirurgiczne
Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, szczególnie w przypadkach ciężkiego rozstrzenia oskrzeli lub rozległych procesów ropnych, wykonuje się bronchoskopię leczniczą i dezynfekcję dróg oddechowych. Usunięcie zalegającej ropy często powoduje znaczną poprawę stanu pacjenta. Przy powikłaniach, takich jak zapalenie opłucnej, stosuje się nakłucia umożliwiające usunięcie wysięku oraz miejscowe podanie leków. Duże ropnie, miejscowe rozstrzenie oskrzeli czy skomplikowane przebiegi zespołu Kartagenera kwalifikują się do interwencji chirurgicznej. W przypadku wczesnego rozpoznania raka płuc możliwa jest radykalna operacja z uzupełnieniem radioterapii lub chemioterapii, a przy zaawansowanych stadiach stosuje się leczenie paliatywne, mające na celu złagodzenie objawów.