Często kojarzymy alergie z pokrzywką, swędzeniem, kichaniem, katarem, czy łzawieniem oczu. Mimo że te objawy są typowe dla niektórych alergii, reakcje alergiczne wynikają z złożonych procesów zachodzących w naszym układzie odpornościowym. Szacunki wskazują, że około 25% ludzi na całym świecie zmaga się z jedną lub więcej chorobami alergicznymi, przy czym ten odsetek z roku na rok rośnie.

Nie do końca wiadomo, dlaczego niektóre osoby są podatne na alergie. Wiadomo jednak, że predyspozycje do alergii mają często podłoże rodzinne i są dziedziczne. Jeżeli w Twojej rodzinie występują przypadki alergii, ryzyko, że również będziesz miał alergię, jest wyższe.

Układ odpornościowy ma za zadanie chronić nasz organizm przed różnego rodzaju substancjami i czynnikami środowiskowymi. Wśród nich, termin "alergen" odnosi się do substancji wywołujących reakcję alergiczną. U osób z alergią, w organizmie produkowane są specyficzne przeciwciała zwane immunoglobuliną E (IgE). Gdy alergen, taki jak pokarm, pyłki, pleśń, czy roztocza kurzu domowego, dostaje się do organizmu osoby z alergią, dochodzi do szeregu reakcji, podczas których wytwarzane są przeciwciała IgE specyficzne dla danego alergenu. Te specyficzne przeciwciała IgE łączą się z komórkami tucznych, które są obecne w dużych ilościach w nosie, oczach, płucach i przewodzie pokarmowym, i "czekają" na kontakt ze swoim alergenem. Każdy typ IgE ma swoisty "klucz" pasujący do "zamka" konkretnego alergenu.

W miarę upływu życia, osoby z alergiami stopniowo narażone są na działanie alergenów, na które są wrażliwe. Alergeny te są wyłapywane przez swoiste IgE, co prowadzi do powstania kompleksów przeciwciało-antygen. Te kompleksy stymulują komórki tuczne do uwalniania histaminy i innych mediatorów chemicznych, co skutkuje wystąpieniem reakcji alergicznych, takich jak obrzęk tkanek, kichanie, świszczący oddech, kaszel i inne.

Reakcja alergiczna to odpowiedź układu odpornościowego na substancję obcą, która zazwyczaj nie jest szkodliwa dla organizmu. Te obce substancje, znane jako alergeny, obejmują niektóre pokarmy, pyłki czy sierść zwierząt domowych. Kiedy organizm reaguje na nie, pojawiają się objawy typowe dla alergii. Pacjenci mogą wdychać, spożywać lub dotykać alergenów, co prowadzi do wystąpienia reakcji. W diagnostyce i leczeniu alergii, lekarze mogą wykorzystywać alergeny, na przykład poprzez ich wstrzykiwanie, aby zidentyfikować specyficzne uczulenia lub jako formę immunoterapii.

Typowe rodzaje chorób alergicznych:

• Alergiczny nieżyt nosa

• Atopowe zapalenie skóry

• Alergiczne zapalenie ucha środkowego

• Pokrzywka (wysypka)

• Alergiczne zapalenie spojówek

• Reakcje alergiczne na pokarmy

• Astma

• Alergia na lateks

• Alergia na leki

• Uczulenie na ukąszenia owadów

Alergiczny nieżyt nosa objawia się przekrwieniem i obrzękiem błony śluzowej nosa, częstym kichaniem, swędzeniem oraz wodnistym katarze. Analogiczne objawy, jak przy alergicznym nieżycie nosa, towarzyszą alergicznemu zapaleniu spojówek, gdzie oczy stają się czerwone, swędzące, opuchnięte i łzawiące w reakcji na kontakt z alergenem. Zapalenie zatok oraz zapalenie ucha środkowego to częste choroby alergiczne, które mogą być wywołane przez alergiczny nieżyt nosa. Zapalenie zatok to stan zapalny zatok przynosowych, mogący przyjmować formę ostrą lub przewlekłą, zlokalizowany w pustych przestrzeniach kości policzkowych wokół oczu i nosa. Zapalenie ucha środkowego jest najczęściej spotykaną chorobą u dzieci wymagającą interwencji lekarskiej, a jego nieleczenie może mieć wpływ na rozwój mowy i języka dziecka.

Astma jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych, dotykającą około 300 milionów osób na świecie, charakteryzującą się objawami takimi jak kaszel, ucisk w klatce piersiowej, świsty przy oddychaniu i duszności. Około 70% osób cierpiących na astmę ma również alergiczny nieżyt nosa, co jest uważane za czynnik ryzyka rozwoju astmy. Astma może być wywołana przez wdychanie alergenów oddechowych lub innych substancji drażniących, takich jak infekcje dróg oddechowych, intensywna aktywność fizyczna, zmiany klimatyczne czy zanieczyszczenie środowiska.

Atopowe zapalenie skóry, znane również jako egzema, jest wywołane przez kontakt skóry z alergenami. Objawy skórne obejmują swędzenie, zaczerwienienie, łuszczenie się skóry, a u dzieci atopowe zapalenie skóry dotyczy około 80% przypadków. Jest to często pierwszy sygnał rozwoju innych chorób alergicznych, np. u ponad 50% dzieci z atopowym zapaleniem skóry w późniejszym czasie rozwija się astma.

Pokrzywka, czyli alergiczna reakcja skórna, objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem i swędzeniem, mogącym występować na dużych lub małych obszarach ciała. Często jest wynikiem alergii pokarmowej lub lekowej, przy czym pokarmy takie jak orzechy ziemne, pomidory, ryby morskie i skorupiaki należą do najczęstszych wywoływaczy pokrzywki. Z kolei wśród leków alergie mogą wywołać penicylina, sulfonamidy, leki przeciwdrgawkowe i aspiryna.

Alergie pokarmowe są zdolne wywołać reakcje o zagrażającym życiu nasileniu po spożyciu alergizującego produktu. Do grupy najbardziej rozpowszechnionych alergenów pokarmowych zaliczają się: białka mleka krowiego, jajka, orzechy ziemne, pszenica, soja, ryby oraz skorupiaki. Zjawisko to częściej dotyczy populacji dziecięcej niż dorosłych, przy czym ryzyko alergii pokarmowej maleje w miarę dorastania dziecka.

Jakie objawy mogą towarzyszyć reakcji alergicznej?

Manifestacje alergiczne mogą przybierać różnorodne formy - od łagodnych po ciężkie. W przypadku pierwszego kontaktu z alergenem, objawy zwykle są nieintensywne, jednak mogą nasilać się przy kolejnych ekspozycjach.

Łagodne objawy alergiczne obejmują:

• Wysypkę, charakteryzującą się swędzącymi, czerwonymi plamami na skórze

• Swędzenie skóry

• Zatkany nos, czyli objaw nieżytu nosa

• Podrażnienie gardła

• Łzawienie lub swędzenie oczu

Cięższe objawy alergiczne to między innymi:

• Skurcze lub ból brzucha

• Ucisk bądź ból w okolicy klatki piersiowej

• Biegunka

• Problemy z połykaniem

• Oszołomienie

• Poczucie strachu lub niepokoju

• Zaczerwienienie twarzy

• Nudności lub wymioty

• Przyspieszone tętno

• Obrzęk twarzy, oczu lub języka

• Zmęczenie

• Charczenie

• Duszności

• Omdlenia

Jak przebiega diagnostyka alergii?

W celu zdiagnozowania alergii, lekarz powinien:

• Dokonać wywiadu medycznego, skupiając się na charakterze i intensywności objawów

• Przeprowadzić badanie fizykalne

• Zasugerować prowadzenie dokładnej ewidencji objawów oraz potencjalnych alergenów, w tym składników pokarmowych.

W diagnostyce alergii lekarz może zaproponować wykonanie jednego lub obu poniższych testów, zaznaczając jednak, że mogą one dostarczyć wyników fałszywie pozytywnych lub fałszywie negatywnych:

• Test skórny na obecność alergii, podczas którego na naskórek nanoszona jest niewielka ilość białka alergennego. W przypadku uczulenia, w miejscu aplikacji może pojawić się pokrzywka.

• Badanie krwi sIgE, znane również jako test RAST lub ImmunoCAP, służące do określenia ilości specyficznych przeciwciał IgE w krwi, które wskazują na reakcję alergiczną.

Jakie inne procedury diagnostyczne mogą wspomóc rozpoznanie choroby?

W określonych sytuacjach specjalista może zasugerować wyeliminowanie pewnych czynników z diety lub otoczenia, by ocenić, czy objawy ulegną poprawie, lub wprowadzenie podejrzanych elementów, aby sprawdzić, czy dojdzie do nasilenia objawów. Ten sposób jest często stosowany w celu identyfikacji alergii pokarmowych lub reakcji na leki.

Doktor może również przeprowadzić testy na reakcje alergiczne, aplikując ciepło, zimno lub inne bodźce i obserwując reakcję organizmu. W niektórych przypadkach specjalista może umieścić alergen pod powieką, aby monitorować reakcję, jednak taki zabieg powinien być przeprowadzany wyłącznie przez wykwalifikowanego lekarza.

Jakie strategie terapeutyczne znajdują zastosowanie w terapii alergii?

Najskuteczniejszą metodą zmniejszenia objawów alergii jest unikanie alergenów, szczególnie w przypadku pokarmów i leków antyalergicznych.

Terapie stosowane w leczeniu alergii

Do dyspozycji mamy różnorodne medykamenty, które mogą zapobiegać oraz leczyć objawy alergiczne. Wybór leku zależy od typu i intensywności objawów, wieku pacjenta oraz jego ogólnego stanu zdrowia. Do najczęściej stosowanych medykamentów należą:

Antyhistaminy

Antyhistaminy są dostępne bez recepty oraz na receptę i występują w różnych formach, takich jak:

• Tabletki i kapsułki;

• Krople do oczu;

• Zastrzyki;

• Płyny;

• Spraye do nosa.

Kortykosteroidy

Są to medykamenty o działaniu przeciwzapalnym, dostępne w formie:

• Kremów i maści do stosowania na skórę;

• Kropli do oczu;

• Sprayów do nosa;

• Inhalatorów do stosowania w drogach oddechowych;

Osoby z intensywnymi objawami alergicznymi mogą otrzymać kortykosteroidy w formie tabletek lub zastrzyków na krótki okres.

Leki przeciwzastoinowe

Preparaty zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa mogą pomóc w łagodzeniu zatkania nosa. Należy unikać długotrwałego stosowania sprayów obkurczających naczynia, ponieważ mogą one prowadzić do nasilenia objawów. Tabletki przeciwzastoinowe nie wywołują tego efektu. Osoby z wysokim ciśnieniem tętniczym, chorobami serca lub problemami z prostatą powinny zachować ostrożność przy stosowaniu tych leków.

Immunoterapia

Terapia alergenowa (immunoterapia) może być zalecana, gdy unikanie alergenów jest niemożliwe, a objawy trudne do opanowania. Polega ona na stopniowym przyzwyczajaniu organizmu do alergenu przez regularne podawanie coraz większych dawek. Nie każdy pacjent reaguje na tę formę terapii, dlatego ważne są regularne wizyty kontrolne u specjalisty.

Immunoterapia podjęzykowa

Alternatywą dla zastrzyków jest immunoterapia podjęzykowa, polegająca na podawaniu małych dawek alergenu pod język w celu zwiększenia tolerancji organizmu i złagodzenia objawów.

Jak uniknąć reakcji alergicznej?

Jeżeli została u Ciebie zdiagnozowana alergia, unikanie reakcji alergicznej jest kluczowe dla Twojego zdrowia. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania jest unikanie styczności z substancją wywołującą alergię. Osoby cierpiące na ciężkie formy alergii powinny zawsze mieć przy sobie przepisany przez specjalistę lek przeciwalergiczny i stosować go w razie pojawienia się objawów.

Po zdiagnozowaniu alergii, zaleca się:

• Ściśle unikać kontaktu z czynnikami alergizującymi.

• W przypadku niezamierzonego kontaktu z alergenem, niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

• Zawsze mieć pod ręką leki niezbędne do zwalczania objawów anafilaksji.

Chociaż całkowite uniknięcie reakcji alergicznej może nie być możliwe, przestrzeganie tych wskazówek może pomóc w minimalizowaniu ryzyka wystąpienia przyszłych reakcji alergicznych.