Ból w prawym podżebrzu często towarzyszy chorobom układu wątrobowo-żółciowego, takim jak dyskineza pęcherzyka żółciowego, ostre i przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie wątroby czy infekcje pasożytnicze. Rzadziej objaw ten pojawia się w przypadku marskości wątroby oraz nowotworów złośliwych tego narządu. Dyskomfort w tej okolicy może występować także przy niedokrwistości hemolitycznej, niewydolności serca lub jako ból promieniujący.
Przyczyny bólu w prawym podżebrzu
Dyskineza dróg żółciowych
Dyskineza hiperkinetyczna:
Charakteryzuje się kolkowym bólem w prawym podżebrzu, pojawiającym się zazwyczaj 20-30 minut po posiłku. Atak bólu może być wywołany wysiłkiem fizycznym lub stresem. Objawom bólowym towarzyszą nudności, często zakończone wymiotami. Ból mija samoistnie lub ustępuje po zastosowaniu leków rozkurczowych. Między epizodami stan ogólny pacjenta jest dobry, a ból w okolicy prawego podżebrza nie występuje.Dyskineza hipokinetyczna:
Wyróżnia się stałym bólem, uczuciem ciężkości i pełności w podżebrzu, które nasila się po spożyciu tłustych potraw. Podczas badania palpacyjnego prawej górnej części brzucha pacjent odczuwa tępy ból. W tej postaci dyskinezy dominują zaburzenia trawienia, takie jak gorzki posmak w ustach, odbijanie czy brak apetytu.
Zapalenie wątroby
Ból w prawym podżebrzu jest charakterystycznym objawem wszystkich typów zapalenia wątroby. Zwykle ma charakter tępy i towarzyszy mu uczucie ucisku, niezwiązane z posiłkami czy stresem. W ostrych postaciach zapalenia wątroby ból jest bardziej nasilony, szczególnie przy palpacji. W przebiegu choroby występują także zaburzenia trawienia, objawy zatrucia organizmu oraz żółtaczka.
Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego
W przypadku tej choroby ból w prawym podżebrzu ma umiarkowane nasilenie i może utrzymywać się przez kilka dni lub tygodni. Często promieniuje do łopatki, dolnej części pleców, prawego barku lub obręczy barkowej. Spożycie tłustych, pikantnych potraw czy napojów gazowanych może nasilać ból. Choroba przebiega z okresami remisji, podczas których ból ustępuje, a pacjent odczuwa jedynie dyskomfort lub uczucie ciężkości pod prawym żebrem.
Zapalenie bezkamicowe:
Objawy są mniej nasilone, a stan ogólny pacjenta zwykle pozostaje zadowalający. Na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia trawienia.Przewlekłe kamicowe zapalenie pęcherzyka żółciowego:
Oprócz tępego bólu mogą występować silne ataki bólowe o charakterze skurczowym. Objawom towarzyszą nudności, wymioty żółcią oraz stan podgorączkowy.
Kolka wątrobowa
Kolka wątrobowa jest objawem zaostrzenia kamicy żółciowej. Towarzyszy jej bardzo silny ból, który może mieć charakter skurczowy, przeszywający, rozdzierający lub palący. W czasie ataku pacjent instynktownie przyjmuje pozycję embrionalną lub zmienia położenie ciała w poszukiwaniu ulgi. Typowym objawem jest promieniowanie bólu do prawego barku i łopatki. Dodatkowo występują nudności, wymioty żółcią oraz wzdęcia.
Żółciowe zapalenie otrzewnej
Pierwszym objawem jest intensywny ból w prawym podżebrzu, który może promieniować do prawej łopatki i barku. Pacjent często przyjmuje pozycję leżącą na boku z nogami podciągniętymi do brzucha. Dotknięcie prawej strony brzucha nasila dolegliwości bólowe. W kolejnym etapie choroby ból utrzymuje się, pojawiają się nawracające wymioty oraz nasilające się objawy zatrucia organizmu. Jeśli pacjent nie zgłosi się po pomoc medyczną, dochodzi do fazy terminalnej, w której ból ustępuje na skutek obumarcia zakończeń nerwowych.
Inwazje pasożytnicze
W przypadku bąblowicy wątroby dolegliwości bólowe narastają stopniowo. Początkowo pacjent może odczuwać jedynie uczucie ciężkości i dyskomfort, szczególnie po obfitym posiłku. Wraz ze wzrostem torbieli bąblowcowej ból staje się bardziej intensywny, zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Podobne objawy mogą występować w przebiegu innych infekcji pasożytniczych, takich jak ameboza, zakażenie przywrami czy glistnica.
Marskość wątroby
Przez długi czas choroba może przebiegać bezobjawowo. Pacjenci zgłaszają okresowy, tępy ból w prawym podżebrzu, który często jest wywoływany błędami dietetycznymi lub spożyciem alkoholu. Po posiłku może pojawiać się uczucie szybkiego nasycenia i ciężkości w nadbrzuszu. W przypadku powikłań marskości, takich jak nadciśnienie wrotne, ból może promieniować do okolic nadbrzusza i pępka.
Rak wątroby
Bóle w prawym podżebrzu są wynikiem powiększania się guza i rozciągania torebki wątroby. Mają charakter ciągły, niezależny od czynników zewnętrznych. Typowe są tępe bóle oraz uczucie pełności i ciężkości po prawej stronie brzucha. Zaawansowana choroba często wiąże się z utratą masy ciała, objawami niestrawności, niedokrwistością i skłonnością do krwawień.
Niedokrwistość hemolityczna
Stały, tępy ból po prawej stronie pod żebrami może występować w toksycznej niedokrwistości spowodowanej działaniem substancji toksycznych lub leków. Rzadziej ból w tej lokalizacji jest objawem napadowej nocnej hemoglobinurii lub autoimmunologicznego niszczenia czerwonych krwinek. W przypadku zaostrzeń wrodzonej niedokrwistości, takich jak błonopatie, fermentopatie czy hemoglobinopatie, możliwy jest silniejszy ból w okolicy wątroby.
Niewydolność serca
Ból i dyskomfort w prawym podżebrzu często towarzyszą niewydolności prawej komory serca, która prowadzi do zastoju krwi w żylnym krwiobiegu. Pacjenci zgłaszają wzdęcia brzucha, nasilające się po jedzeniu lub aktywności fizycznej. Dodatkowo występują obrzęki kończyn dolnych, duszność, zmęczenie oraz widoczny obrzęk żył szyjnych.
Wskazany ból
Często, gdy choroba rozwija się w prawym obszarze biodrowym, ból może promieniować do okolicy podżebrza, co wynika ze specyficznego unerwienia tego obszaru. Ból może mieć charakter ostry, kłujący, tępy lub uciskowy. W przypadku chorób wymagających interwencji chirurgicznej, ból staje się intensywny i nasila się przy uciskaniu ściany brzucha. Do najczęstszych przyczyn bólu promieniującego należą:
Zapalenie wyrostka robaczkowego
Ból tej lokalizacji występuje szczególnie w przypadku zakątniczej pozycji wyrostka robaczkowego. Pacjenci zgłaszają silny ból w prawym górnym kwadrancie brzucha, któremu towarzyszą nudności, wymioty oraz zaburzenia wypróżnień.
Choroby ginekologiczne
U kobiet ból po prawej stronie podżebrza może być związany z zaostrzeniem zapalenia błony śluzowej macicy lub zapalenia przydatków po prawej stronie. Często taki ból wywołują stany wymagające interwencji chirurgicznej, jak pęknięta ciąża pozamaciczna lub pęknięcie jajnika po prawej stronie.
Uszkodzenie jelita grubego
Ból w prawym podżebrzu może być objawem zaostrzenia zapalenia okrężnicy lub choroby Leśniowskiego-Crohna. Może także towarzyszyć pacjentom z polipowatością lub rakiem okrężnicy, gdy ból promieniuje w kierunku podżebrza.
Rzadkie przyczyny:
Choroby pęcherzyka żółciowego: takie jak cholesteroza, polipy czy nowotwór złośliwy.
Choroby naczyń krwionośnych: zespół Budda-Chiariego, żylna choroba okluzyjna, zawał wątroby (niedokrwienne zapalenie wątroby).
Rzadkie schorzenia wątroby: hepatoptoza, zapalenie okołowątrobowe.
Uszkodzenia żołądkowo-dwunastnicze: ostre lub przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, zapalenie żołądka i dwunastnicy, wrzód trawienny żołądka i dwunastnicy.
Powikłania ciąży: takie jak gestoza czy cholestaza ciążowa.
Diagnostyka bólu w prawym podżebrzu
Podstawowe badanie przeprowadza zwykle gastroenterolog lub hepatolog specjalizujący się w schorzeniach wątroby. W trakcie badania ocenia się objawy kliniczne, wielkość wątroby, napięcie mięśni brzucha oraz reakcje na ucisk. W razie potrzeby konsultuje się także innych specjalistów, takich jak ginekolog, chirurg onkologiczny czy specjalista chorób zakaźnych.
Plan diagnostyczny może obejmować:
Ultrasonografię strefy wątrobowo-żółciowej
Badanie to pozwala uwidocznić pęcherzyk żółciowy, zmierzyć grubość jego ściany oraz wykryć kamienie. W celu oceny funkcji pęcherzyka żółciowego przeprowadza się test z wykorzystaniem śniadania żółciopędnego. Ocena struktury miąższu wątroby umożliwia wykrycie zmian takich jak ogniska hiperechogeniczne.
ERCP (Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna)
Technika ta służy do oceny dróg żółciowych, przewodów trzustkowych oraz błony śluzowej dwunastnicy. Umożliwia także pobranie materiału z podejrzanych zmian do badania histopatologicznego.
Sondowanie dwunastnicy
Stosuje się je w celu oceny czynności skurczowej pęcherzyka żółciowego. Pobrane próbki żółci poddaje się badaniom mikroskopowym i bakteriologicznym. W przypadku podejrzenia kamicy żółciowej analizuje się skład biochemiczny żółci.
Metody obrazowe
Tomografia komputerowa jamy brzusznej jest bardzo dokładnym badaniem, które umożliwia wykrycie nowotworów, zarówno łagodnych, jak i złośliwych, a także pasożytniczych torbieli w strefie wątrobowo-żółciowej. Struktury i funkcje wątroby można badać za pomocą scyntygrafii.
Metody dodatkowe
Do oceny stopnia zwłóknienia wątroby wykonuje się elastografię, która jest szybka i nieinwazyjna. W przypadku podejrzenia zapaleń lub nowotworów stosuje się biopsję wątroby z analizą histopatologiczną.
Badania laboratoryjne
Biochemiczne badanie krwi, obejmujące próby wątrobowe, pozwala ocenić poziom bilirubiny, enzymów cytolitycznych, cholesterolu oraz fosfatazy alkalicznej. W diagnostyce chorób pasożytniczych bada się kał pod kątem obecności jaj pasożytów. Aby wykluczyć wirusowe zapalenie wątroby typu A, B i C, przeprowadza się odpowiednie testy serologiczne.
Leczenie bólu w prawym podżebrzu
Pomoc przed diagnozą
Aby zmniejszyć ból w prawym podżebrzu, zaleca się przestrzeganie diety, która wyklucza smażone, tłuste, wędzone, konserwowane potrawy oraz ostre przyprawy. Ważne jest również całkowite unikanie alkoholu. Zalecana dieta powinna opierać się na świeżych owocach, warzywach, chudych rybach i mięsie. W przypadku nasilającego się bólu należy ograniczyć aktywność fizyczną i zastosować łagodny tryb odpoczynku, najlepiej w pozycji półleżącej.
Aby złagodzić nagły ból skurczowy, można zastosować ciepły (ale nie gorący!) termofor, który należy przyłożyć do prawego podżebrza. Skurcze mogą być łagodzone za pomocą leków przeciwskurczowych. Jeśli ból jest uporczywy, niezbędna jest konsultacja z lekarzem, ponieważ może to być objaw wielu różnych chorób, które nieleczone mogą prowadzić do poważnych powikłań.
Terapia zachowawcza
Umiarkowany ból w prawym podżebrzu, spowodowany przewlekłymi chorobami dróg wątrobowo-żółciowych, zwykle leczy się ambulatoryjnie. Pacjenci z silnym bólem lub w ciężkim stanie ogólnym wymagają hospitalizacji. W warunkach szpitalnych stosuje się leki przeciwbólowe, w tym opioidy, oraz przeprowadza terapię detoksykacyjną. Aby zidentyfikować i wyeliminować przyczyny bólu, stosuje się różne grupy leków:
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – mają działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, co pozwala na szybkie złagodzenie bólu. W przypadku zaburzeń funkcjonowania dróg żółciowych NLPZ często łączy się z lekami przeciwskurczowymi.
Cholekinetyki – poprawiają przepływ żółci, co pomaga złagodzić ból i dyskomfort, jednocześnie wspierając procesy trawienne. Często łączy się je z lekami żółciopędnymi, aby zwiększyć ich skuteczność.
Antybiotyki – stosowane w przypadku zaostrzeń zapalenia pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, wywołanych przez infekcje bakteryjne. Ich dobór opiera się na wynikach posiewów i badania mikroskopowego żółci.
Interferony – leki te są wykorzystywane w leczeniu przewlekłych postaci wirusowego zapalenia wątroby typu B i C. W przypadku zakażenia wirusem HCV nowoczesne inhibitory proteaz mogą prowadzić do całkowitego wyleczenia.
Hepatoprotektory – preparaty zawierające kwas ursodeoksycholowy (UDCA) i ademetioninę chronią zdrowe komórki wątroby przed uszkodzeniami, wspierając jednocześnie regenerację hepatocytów. Zwiększają również odporność organizmu na działanie toksyn i poprawiają funkcje detoksykacyjne wątroby.