Ból szyi

Ból szyi (cervicalgia) to dolegliwość o różnym charakterze i nasileniu, odczuwana w okolicy szyjnej. Objawom bólu mogą towarzyszyć zawroty głowy, uczucie drętwienia w tylnej części głowy lub ramienia, miejscowe zaczerwienienie skóry oraz obrzęk. Przyczyny bólu szyi mogą obejmować choroby zakaźne i zapalne tej okolicy, urazy, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lub długotrwałe przebywanie w niewygodnej pozycji.

Ból szyi dotyczy okresowo aż 70% dorosłej populacji. Może mieć różną intensywność i czas trwania – od krótkiego dyskomfortu po silny ból, który znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie. Najczęściej dolegliwości lokalizują się w odcinku szyjnym kręgosłupa lub wzdłuż przednio-bocznych części szyi. W wielu przypadkach pacjenci opisują nagłe „lumbago”, po którym pojawia się uporczywy, przewlekły ból. Charakter bólu bywa różny – może być pulsujący, mrowiący, ściskający – i często promieniuje do barku, łopatki lub okolicy potylicznej.

Objawy bólu nasilają się zwykle podczas obracania lub pochylania głowy, co zmusza osobę do wykonywania ruchów całym ciałem. Ból szyi często pojawia się po długim przebywaniu w niewygodnej pozycji, np. po wielu godzinach pracy przy komputerze czy maszynie do szycia. Wielu pacjentów wiąże rozwój tych dolegliwości z działaniem zimnego powietrza, przeciągów lub nagłego wychłodzenia. Jeśli ból szyi jest bardzo intensywny albo towarzyszą mu zawroty głowy, drętwienie tylnej części głowy lub szumy uszne, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Ból szyi klasyfikacja

W zależności od czasu trwania bólu szyi wyróżnia się:

• Ostry ból szyi, trwający do 10 dni,

• Przewlekły ból szyi, który może mieć charakter stały lub nawracający.

Zgodnie z klasyfikacją etiopatogenetyczną ból szyi dzieli się na:

• Kręgopochodny ból szyi – związany z pierwotnym uszkodzeniem struktur kostno-chrzęstnych kręgosłupa szyjnego. W tej grupie wyróżnia się:

  • Bóle spondylogenne, wynikające z uszkodzenia kości lub ucisku na rdzeń kręgowy,

  • Bóle dyskogenne, spowodowane deformacją krążków międzykręgowych.

• Niekręgowy ból szyi – obejmujący inne przyczyny, takie jak procesy zapalne w mięśniach i więzadłach, czy choroby narządów wewnętrznych (gardła, tarczycy, węzłów chłonnych, gruczołów ślinowych).

W zależności od lokalizacji dolegliwości bólowych wyróżnia się ból:

• W przedniej lub bocznej części szyi,

• W okolicy kręgosłupa,

• Promieniujący do sąsiednich obszarów anatomicznych, tj.:

  • Ból szyjno-czaszkowy, obejmujący okolice potylicy,

  • Ból szyjno-ramienny, promieniujący do ramienia.

Dlaczego boli mnie szyja?

Przyczyny bólu gardła

Uczucie drapania lub łaskotania w gardle najczęściej kojarzy się z przeziębieniem. Jednak dyskomfort w tej okolicy może wynikać również z innych przyczyn, takich jak nadmiernie suche powietrze w pomieszczeniach czy ekspozycja na zanieczyszczenia atmosferyczne. W niektórych przypadkach ból gardła może być tak intensywny, że pacjenci odczuwają go jako ból obejmujący całą szyję. Do częstych przyczyn należą:

• Zapalenia krtani: zanikowe, krwotoczne, przerostowe.

• Choroby wirusowe: np. infekcje wirusowe dróg oddechowych (ARVI), mononukleoza zakaźna, grypa.

• Infekcje bakteryjne: np. zapalenie migdałków, błonica, szkarlatyna.

• Reakcje alergiczne: zapalenie gardła, zapalenie krtani i tchawicy.

• Obce ciała w gardle: np. fragmenty jedzenia (kości ryb), części zabawek u dzieci.

• Niedobory składników odżywczych: np. witamin B12 i B2, kwasu askorbinowego, żelaza.

• Refluks żołądkowo-przełykowy: cofanie się treści żołądkowej do przełyku.

• Rzadkie przyczyny: np. długi wyrostek rylcowaty, zespół Cushinga, nowotwory złośliwe gardła lub aparatu głosowego.

Przyczyny bólu szyi z przodu

Ból z przodu szyi może być odczuwany na ograniczonym obszarze, np. pod brodą, lub mieć charakter rozlany. Dyskomfort często nasila się podczas połykania, obracania głowy czy ucisku na szyję, np. przez kołnierzyk koszuli. Możliwe przyczyny to:

• Choroby tarczycy: np. ostre i podostre zapalenie tarczycy, wole toksyczne rozlane, choroba Hashimoto.

• Urazy: np. skręcenia, naderwania mięśni, urazy mechaniczne szyi.

• Procesy zapalne: np. zapalenie mięśni, zapalenie nerwów, zapalenie ścięgien.

• Choroby ropne: np. ropień okołomigdałkowy, ropiejąca torbiel szyi.

• Zmiany w układzie limfatycznym: np. zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie naczyń chłonnych.

• Zespoły uciskowe: np. związane z tętnicami szyjnymi lub kręgowymi.

• Choroby sąsiednich narządów: np. zapalenie przełyku, tchawicy.

• Atak dusznicy bolesnej: ból wynikający z niedokrwienia mięśnia sercowego.

Przyczyny bólu odcinka szyjnego kręgosłupa

Ból wzdłuż tylnej części szyi często jest ostry i ogranicza ruchy głowy oraz obręczy barkowej. Może towarzyszyć mu uczucie "strzelania" w szyi. Przyczyny obejmują:

• Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa: np. osteochondroza szyjna, zwyrodnienia stawów, przepukliny dysków międzykręgowych.

• Urazy kręgosłupa: np. złamania kręgów szyjnych, ucisk rdzenia kręgowego, urazy więzadeł.

• Uszkodzenia mięśni i więzadeł: np. naderwania mięśni przykręgosłupowych, zerwanie więzadeł nadkolcowych.

• Choroby układowe: np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, reumatoidalne zapalenie stawów.

• Infekcje: np. zapalenie kości i szpiku, gruźlica kręgów.

• Rzadkie przyczyny: np. obecność dodatkowych żeber szyjnych, zespół Klippla-Feila.

Przyczyny bólu szyi z boku

Ból z boku szyi może promieniować do barku lub ucha, a pacjenci często odczuwają w tym miejscu mrowienie, pieczenie lub pulsowanie. Przy silnym bólu może dojść do wtórnego kręczu szyi, w którym głowa jest przechylona w stronę bólu, a podbródek skierowany w przeciwną. Przyczyny to:

• Choroby naczyń krwionośnych: np. żylaki szyi, miażdżyca tętnic szyjnych.

• Niewłaściwa postawa: np. długotrwałe pochylanie głowy przy komputerze, nieodpowiednia poduszka do spania.

• Skurcze mięśni: np. po gwałtownym ruchu głowy, intensywnej aktywności fizycznej, wychłodzeniu.

• Ropień zagardłowy: gromadzenie się ropy za gardłem.

• Nowotwory: np. tarczycy, przytarczyc, bocznej części gardła, krtani.

• Choroby wrodzone: np. zespół Grisela, szyja skrzydłowa w zespole Szereszewskiego-Turnera.

• Rzadkie przyczyny: np. powikłania po zapaleniu opon mózgowych, krwotok podpajęczynówkowy.

Diagnostyka bólu szyi

Osoby odczuwające ból szyi często zgłaszają się do osteopaty lub neurologa. Proces diagnostyczny jest złożony i wymaga szczegółowych badań w celu ustalenia przyczyny dolegliwości. W diagnostyce konieczne jest wykluczenie wielu potencjalnych źródeł bólu. Badania obejmują metody laboratoryjne i obrazowe, pozwalające na precyzyjne określenie zmienionego obszaru oraz ocenę chorób współistniejących. Kluczowe techniki diagnostyczne to:

• Sonografia (USG) – Badanie ultrasonograficzne szyi i innych obszarów umożliwia szybką i nieinwazyjną ocenę struktur szyjnych oraz identyfikację oznak chorób narządów wewnętrznych. Wykonuje się celowane badania USG tarczycy oraz ślinianek podżuchwowych. Skanowanie dupleksowe pomaga ocenić przepływ krwi w głównych naczyniach.

• Obrazowanie rentgenowskie – Badanie RTG szyi umożliwia wykrycie deformacji struktur kostnych czy przemieszczeń kręgów, które mogą powodować ból. Dokładniejszą metodą jest tomografia komputerowa (TK) kręgosłupa, pozwalająca ocenić charakter i stopień zmian chorobowych. W celu zbadania aparatu więzadłowego zaleca się rezonans magnetyczny (MRI).

• Diagnostyka funkcjonalna – W przypadku podejrzenia uszkodzenia układu mięśniowego warto wykonać elektromiografię (EMG). Przy podejrzeniu korzeniowego charakteru bólu przeprowadza się elektroneurografię (ENG). Test Forestiera może pomóc w rozpoznaniu kifozy szyjnej, a intensywność bólu ocenia się za pomocą kwestionariusza McGilla.

• Metody laboratoryjne – Aby wykluczyć ostre procesy zapalne jako przyczynę bólu szyi, wykonuje się ogólne oraz biochemiczne badania krwi. Zaleca się także ocenę poziomu hormonów tarczycy. W przypadku infekcji przeprowadza się posiew bakteriologiczny plwociny lub wymaz z gardła, a także reakcje serologiczne, takie jak RIF, ELISA czy PCR.

Jeśli ból szyi towarzyszy dolegliwościom gardła, konieczne jest badanie laryngologiczne. U pacjentów z intensywnym bólem, zwłaszcza w podeszłym wieku lub z chorobami serca, wykonuje się EKG, aby wykluczyć nietypowe postaci dławicy piersiowej lub zawału serca. W razie poważnych urazów kręgosłupa, z objawami zaburzeń czucia lub niedowładu, stosuje się mielografię do oceny kanału kręgowego.

Leczenie bólu szyi

Pomoc przed diagnozą

Jeśli odczuwasz ból szyi, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Dokładna diagnostyka jest konieczna do ustalenia przyczyn dolegliwości. Należy unikać nagłych ruchów szyi, przeciągów oraz hipotermii. Przed potwierdzeniem diagnozy można złagodzić ból poprzez zabiegi rozgrzewające, takie jak owinięcie szyi wełnianą chustą. W przypadku silnego bólu dopuszcza się stosowanie środków przeciwbólowych z grupy NLPZ, ale ich długotrwałe użycie bez konsultacji z lekarzem jest niewskazane ze względu na ryzyko powikłań żołądkowo-jelitowych.

Terapia zachowawcza

Leczenie bólu szyi zależy od przyczyny dolegliwości i intensywności objawów. Rzadko stosuje się wyłącznie farmakoterapię – częściej łączy się ją z metodami fizjoterapeutycznymi. W celu łagodzenia bólu szyi oraz eliminacji podstawowej choroby stosuje się:

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – Skutecznie łagodzą stan zapalny i zmniejszają ból. Zaleca się stosowanie selektywnych inhibitorów COX-2, które mają mniejsze działanie uboczne na przewód pokarmowy.

• Leki zwiotczające mięśnie – Redukują skurcze mięśniowe, co zmniejsza ból szyi. Efekt można zaobserwować już po pierwszym zastosowaniu, a dla utrzymania rezultatów zaleca się kuracje cykliczne.

• Środki znieczulające – Stosowane w przypadku bardzo silnego bólu, podawane w formie zastrzyków (blokad) w okolicę dotkniętą dolegliwością. Długotrwałe stosowanie tych leków nie jest zalecane.

• Antybiotyki – W przypadku bakteryjnych lub ropnych procesów w rejonie szyi, eliminacja infekcji skutkuje złagodzeniem bólu.

• Witaminy grupy B – Szczególnie tiaminy, są pomocne w przewlekłych dolegliwościach. Poprawiają odżywienie korzeni nerwowych i nerwów kręgosłupa.

Fizjoterapia

W celu łagodzenia napięcia mięśni stosuje się kołnierz Shantsa, który należy nosić przez 2-3 tygodnie. Dobre efekty przynoszą miejscowe zabiegi termiczne, takie jak kąpiele borowinowe, okłady czy elektroforeza z środkami przeciwbólowymi. Terapia manualna wspiera przywracanie anatomicznej pozycji kręgów i krążków międzykręgowych. W przewlekłym bólu pomocne są też magnetoterapia i akupunktura. Po ustąpieniu ostrego bólu warto wdrożyć masaż oraz terapię ruchową.

Leczenie chirurgiczne

Jeśli ból szyi wynika z chorób kręgosłupa, może być konieczna interwencja chirurgiczna. W celu zmniejszenia ucisku na korzenie nerwowe wykonuje się zabiegi takie jak dyskektomia, foraminotomia czy laminektomia. W przypadku przepuklin przeprowadza się odpowiednie operacje, a nowotwory w obszarze szyjnym usuwa się chirurgicznie. Ciężkie zmiany zwyrodnieniowe mogą wymagać zespolenia kręgosłupa. W przypadku bólu wywołanego wrzodami lub cystami stosuje się ich opróżnienie, osuszenie oraz przepłukanie jamy roztworami antybakteryjnymi.